Realizm – zapomniana teoria dla budowania pokoju

The article brings attention to the gap in the research on peacebuilding from the perspective of realist theories. Started by Johan Galtung, the peacebuilding field has been largely influenced by his understanding of peace and violence, as well as by the peace studies discipline itself. An Agenda for Peace turned the theoretical concept into international practice, and the liberal spirit accompanying it imprinted on the research approaches that guide peacebuilding activities. Executed in the form of democratic transformation and statebuilding, peacebuilding operations often did not bring the expected results and called on a lot of criticism. Besides, throughout the decades dominating approaches (liberalism complemented by institutional and critical IR theories) have not been able to explain the continuous unattainability of sustainable peace and exacerbation of violence. A little attention has been given to peacebuilding by the realist theory, which has limited interest in local conflicts. In this aspect, the article aims to discuss how the realist theories have been addressing the topic of peacebuilding so far, analyse what are the main assumptions related to peacebuilding from a realist perspective; and assess if the realist theories can be helpful in resolving the problem of peacebuilding ineffectiveness. The article opens further discussion on whether the realist perspective and its focus on states’ interests, rather than (democratic and liberal) values and institutions, can be used for analysing the problems of the peacebuilding process and can help to better understand situations, where it is ineffective.Artykuł zwraca uwagę na lukę w badaniach nad budowaniem pokoju z perspektywy teorii realistycznych. Zapoczątkowane przez Johana Galtunga pole budowania pokoju zostało w dużej mierze ukształtowane przez jego rozumienie pokoju i przemocy, jak również przez samą dyscyplinę studiów pokojowych. An Agenda for Peace przekształciła koncepcję teoretyczną w praktykę międzynarodową, a towarzyszący jej duch liberalny odcisnął piętno na podejściach badawczych kierujących działaniami na rzecz budowania pokoju. Realizowane w formie demokratycznej transformacji i budowania państwowości operacje budowania pokoju często nie przynosiły oczekiwanych rezultatów i wywoływały wiele krytyki. Ponadto, przez całe dekady dominujące podejścia (liberalizm uzupełniony o instytucjonalne i krytyczne teorie IR) nie były w stanie wyjaśnić ciągłej nieosiągalności trwałego pokoju i nasilania się przemocy. Niewiele uwagi budowaniu pokoju poświęciła teoria realistyczna, która w ograniczonym stopniu interesuje się konfliktami lokalnymi. W tym aspekcie artykuł ma na celu omówienie, w jaki sposób teorie realistyczne zajmowały się dotychczas tematem budowania pokoju, przeanalizowanie, jakie są główne założenia związane z budowaniem pokoju z perspektywy realistycznej; oraz ocenę, czy teorie realistyczne mogą być pomocne w rozwiązaniu problemu nieskuteczności budowania pokoju. Artykuł otwiera dalszą dyskusję nad tym, czy perspektywa realistyczna i jej skupienie na interesach państw, a nie na (demokratycznych i liberalnych) wartościach i instytucjach, może być wykorzystana do analizy problemów procesu budowania pokoju i może pomóc lepiej zrozumieć sytuacje, w których jest on nieskuteczny