De Lier - Leehove Romeinse en middeleeuwse bewoning langs de Lee in het stroomgebied van De Gantel

De gemeente Westland is voornemens om in het plangebied De Lier-Leehove bedrijfshuisvestiging te ontwikkelen. Uit eerder onderzoek is gebleken dat een Romeinse nederzetting aanwezig is. Daarnaast zijn vondsten uit de Karolingische tijd gedaan. Omdat de archeologische waarden niet in situ behouden kunnen worden, is een opgraving noodzakelijk. Het doel van de opgraving is het veiligstellen van de archeologische waarden, die bij het vooronderzoek zijn aangetoond op deze locatie (behoud ex situ), teneinde een bijdrage te leveren aan de kennis omtrent bewoning en landgebruik van de locatie en de regio in het verleden. Deze waarden zijn tijdens eerder proefsleuvenonderzoek aangetoond. Tussen 2001 en 2004 zijn in heel Leehove, voordat het gebied ontwikkelt zou worden, archeologische booronderzoeken en een archeologische begeleiding van een wegtracé uitgevoerd. Op basis van het booronderzoek heeft het plangebied een hoge archeologische waarde gekregen. In navolging van het booronderzoek heeft in 2008 aan de randen van het plangebied een proefsleuvenonderzoek plaatsgevonden. Hierbij is de archeologische hoge verwachting voor een groot deel van het plangebied naar beneden toe bijgesteld maar is deze gehandhaafd voor het noordwestelijke deel. Tijdens de opgraving bleek dat de archeologische en landschappelijke verwachting niet in overeenstemming waren met de eerste resultaten van de opgraving. Daarop heeft het bevoegd gezag besloten om het onderzoek verder te zetten als zijnde een karterend proefsleuvenonderzoek waarbij een groter deel van het plangebied werd gekarteerd. Tijdens een latere fase is de rest van het plangebied middels proefsleuven onderzocht. Op meerdere niveaus zijn sporen aangetroffen. Deze variëren van hoofdzakelijk greppels, kuilen, paalsporen, twee waterputten, een crematiegraf als ook houten palen. Daarnaast is een aantal natuurlijke fenomenen in kaart gebracht zoals depressies en verscheidene geulen. De paal- en kuilsporen wijzen duidelijk op bewoningsactiviteiten zowel in de vroege middeleeuwen als in de Romeinse tijd. Ruimtelijk gezien bestrijken beide vindplaatsen, op verschillende niveaus, binnen het plangebied ongeveer hetzelfde areaal. Aangezien het grootste deel van het onderzoek in beslag werd genomen door een proefsleuvenonderzoek waarbij een selectie van sporen is gecoupeerd. Het archeologisch onderzoek was in eerste instantie ingestoken als zijnde een opgraving waarbij op basis van de vooronderzoeken de verwachting was dat binnen het plangebied een kern van Romeinse bewoning aanwezig was. Deze zou zich met name in het noorden van het plangebied manifesteren. Daar omheen zou nog een periferie aanwezig zijn, waarin ook mogelijk nog sporen aanwezig zouden zijn. Het idee van een kern en periferie houdt echter op basis van de gedane onderzoeken thans niet meer stand. Duidelijk is dat er meerdere fasen van bewoning uit de (vroege) middeleeuwen en Romeinse tijd zijn aangetroffen. De bewoning in de middeleeuwen manifesteert zich op meerdere niveaus. Het bovenste niveau is door recente activiteiten alsmede een oude bouwvoor geheel onthoofd waardoor alleen de diepere sporen bewaard zijn gebleven. De sporen strekken zich over bijna het gehele plangebied uit. Het is opvallend dat het voornamelijk kuil- en greppelsporen betreffen waaronder twee mogelijke waterputten/-kuilen. Paalsporen lijken bijna geheel te ontbreken. In het westelijke deel van het plangebied is een geul aangetroffen. Deze dateert vermoedelijk al uit de Romeinse tijd maar is ook gedurende de middeleeuwen nog in gebruik geweest getuige de aardewerk vondsten die in de geulvulling zijn verspoeld, gedeponeerd of gedumpt. De geul loopt min of meer noordwest-zuidoost door het zuidwestelijke deel van het plangebied. De van oorsprong natuurlijke geul lijkt in ieder geval ten dele te zijn uitgegraven/verdiept, mogelijk in de Romeinse tijd maar op zijn laatst in de vroege middeleeuwen. Langs deze gegraven waterloop lijkt een beschoeiing of kadewand te zijn aangelegd die nog grotendeels in-situ aanwezig is. Deze structuur kan worden gevolgd over een lengte van tenminste 55 meter en loopt buiten het onderzoeksgebied in noordelijke en zuidelijke richting door. Langs de geul werd ook een minimaal 4 meter lang stuk van een hekwerk van staken en vlechtwerk gevonden wat onderdeel van de geul heeft uitgemaakt of er mee kan worden geassocieerd. Op de oeverzone hebben graafwerkzaamheden, betreding en vermoedelijk aanplemping plaatsgevonden die duiden op allerlei vooralsnog onbekende activiteiten. Binnen het plangebied bevinden zich nog twee (kleinere) geulen waar paalsporen haaks op de oever in de geulbedding zijn gedreven. Op een dieper niveau zijn met name sporen uit de Romeinse tijd aangetroffen. Deze bevinden zich voornamelijk in de zandige/zavelige ondergrond maar komen ze ook voor in afdekkende kleilagen. De Romeinse sporen betreffen greppel-, paal- en kuilsporen alsmede een crematiegraf. In principe zijn binnen het plangebied minimaal twee vindplaatsen aanwezig die dateren in de Romeinse tijd en vroege middeleeuwen. De eerste vindplaats dateert in de Romeinse tijd, meer specifiek in de 2e/3e eeuw AD. De vindplaats omvat meerdere paal-, kuil- en greppelsporen maar ook een crematiegraf. Het totaalbeeld op basis van de sporen en vondsten uit de 2e eeuw passen binnen een doorsnee inheemse nederzetting met mogelijk bijzondere import en bouwelementen. Dergelijke inheemse Romeinse nederzettingen worden in het Westland vaker aangetroffen. Het vondstmateriaal sluit ook op deze vindplaatsen aan. De vindplaats springt hier deels bovenuit wegens een aantal opvallende vondsten. In dit opzicht vertoont de vindplaats overeenkomsten met bijvoorbeeld de vindplaats Naaldwijk-Hoogwerf/Hogeland. Het karakter van de middeleeuwse vindplaats die in de Karolingische periode dateert, is moeilijker vast te stellen. Dit met name vanwege de lage sporendichtheid. Van belang is echter de geul die in het westelijke deel van de vindplaats aanwezig is. Hoewel een natuurlijke oorsprong wordt verondersteld en een Romeinse gebruiksfase aannemelijk is, hebben vermoedelijk ook in de vroege middeleeuwen activiteiten in en naast de geul plaatsgevonden. In hoeverre er daadwerkelijk sprake is van bewoning naast de geul, zoals in de Romeinse tijd, blijft vooralsnog onduidelijk. Vroegmiddeleeuwse bewoning is niet goed bekend in het Westland. Een mogelijke indicatie voor bewoning bij Leehove zijn de twee waterputten die zijn aangetroffen. Deze dateren beide uit de vroege middeleeuwen. Opvallend is trouwens dat sporen van laat-Romeinse of Merovingische bewoning lijken te ontbreken