Neo-Manichean dualism in the literary works of Slavs

The article provides a cultural presentation of Bogomilian dualism as Oriental and Pan-Slavic. The author uses the concepts of theological dualism and theological inversion in the analysis of selected works of Polish and Russian literature. Drawing on the methodology deriving from religious studies, he identifies a set of works of ethnogenetic literary history. He proves that relic beliefs and religious ideas retain the persistence of binary structures in texts of modern literature. He presents their authors as ‘channels’ of relic unorthodox content. The article shows that by turning to folklore, Slavic authors bring out or salvage from collective oblivion the world of the ancient dualism of Iranian provenance. The methodology proposed in the article turns out to be instrumental in the efficient analysis of Slavic literature, with a special focus on the Bulgarian one.ZBIGNIEW KAŹMIERCZYK – dr hab., prof. nadzwyczajny Uniwersytetu Gdańskiego, literaturoznawca, pracuje w Katedrze Historii Literatury na Wydziale Filologicznym UG, kierownik Pracowni Literatury Etnogenetycznej, prezes Oddziału Gdańskiego Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza i wiceprezes Pomorskiego Towarzystwa Filozoficzno-Teologicznego. Ukazał gnostycko--manichejski wymiar egzystencji w twórczości Miłosza (Dzieło demiurga, 2011) stosując język dostępu do apokryfów religii gnozy. Zgromadził argument językoznawcze, historyczne, religioznawcze, etnograficzne i archeologiczne na rzecz irańskiej etnogenezy Słowian i ukazał jej implikacje literaturoznawcze w pracy Słowiańska psychomachia Mickiewicza (2012). Wystąpienie irańskiego dualizmu u Miłosza i Mickiewicza (jego stwierdzenie i uzyskanie języka dostępu, opisu i analizy) traktuje jako punkt wyjścia do badań wschodniego „cienia” Słowiańszczyzny. Metodologia wypracowana do ujęcia specyfiki kultur słowiańskich jest w tych pracach podstawą do hermeneutyki kultur Wschodu i Zachodu i rozwijania komparatystyki mitologicznej. Autor ponad stu artykułów opublikowanych w Polsce i za granicą (w przekładzie rosyjskim, ukraińskim, litewskim) w tomach zbiorowych i na łamach periodyków, takich jak: „Tytuł”, „Tygiel Kultury”, „Ruch Literacki”, „Teksty Drugie”, „Slavia”, „Res Philologica”, „Ceslovo Miloso Skaitymai”, „Sensus Historiae”, „Acta Polono-Rutenica”, „Świat i Słowo”.Uniwersytet GdańskiDobkowski M., Kataryzm. Historia i system religijny, Kraków 2007.Runciman S., Średniowieczny manicheizm, przeł. J. Prokopiuk, B. Zborski, Gdańsk 1996.Heller M., Historia Imperium Rosyjskiego, przeł. E. Melech, T. Kaczmarek, Warszawa 2000.Szwat-Gyłybowa G., Haeresis Bulgarica w bułgarskiej świadomości kulturowej XIX i XX wieku, Warszawa 2005.Kołakowski L., Szukanie barbarzyńcy. Złudzenia uniwersalizmu kulturowego, [w:] tegoż: Cywilizacja na ławie oskarżonych, Warszawa 1990.16717