Legal Protection of Life in the Constitutions of the Republic of Poland of March 17, 1921 and April 2, 1997

The issue of legal protection of life from Article 38 of the 1997 Constitution is one of the most important dilemmas of modern Polish law. This issue was already regulated in the March Constitution. The purpose of the article is to present the normative content of the legal protection of life on the basis of both constitutions. The research objective is to determine the importance of the two constitutions in providing legal protection of life in the context of the tasks of the ordinary legislature and the importance of judicial decisions. The text confronts the assumptions of the system legislator with lower–level regulations. Particular attention has been paid to the issue of assessing the compatibility of these solutions with the constitution’s design. Consideration was given to the influence of international organizations on the content and implementation of the protection of life in the Polish legal order. The study includes an analysis of the literature on the subject. The dogmatic and historical-legal method was used. The deliberations take into account the weaknesses and strengths of entrusting the judiciary with the constitutional task of defining the normative content of the protection of life. Contemporary public disputes in this matter should prompt greater efforts in clarifying constitutional solutions. It is worth bearing in mind the experience of the 1921 Constitution.m.ozog@uwb.edu.plUniwersytet w BiałymstokuAjnenkiel A., Konstytucje Polski 1791–1997, Warszawa 2001.Banaszak B., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. Komentarz, Warszawa 2012.Bednarczyk B., Granice władzy – wybrane problemy praw i wolności człowieka, Kraków 2001.Bisztyga A., Wolności i prawa jednostki w stuletniej perspektywie polskiego konstytucjonalizmu, „Przegląd Prawa Konstytucyjnego” 2021, no. 4Bosek L., Opinia prawna odnosząca się do zmian w polskim ustawodawstwie zwykłym, które są niezbędne dla zapewnienia ochrony godności i podstawowych praw istoty ludzkiej w okresie prenatalnym w sferze zastosowań biologii i medycyny wyznaczanej przez standardy międzynarodowe, [in:] Konstytucyjna formuła ochrony życia, eds. M. Królikowski, M. Bajor- Stachańczyk, W. Odrowąż–Sypniewski, Warszawa 2007.Brzoza Cz., Początki niepodległości, [in:] Historia Polski 1918-1945, Cz. Brzoza, A.L. Sowa, Kraków 2006.Bucińska J., Społeczne prawa człowieka w konstytucjach polskich, „Roczniki Nauk Prawnych” 2003, vol. 1.Burda A., Konstytucja marcowa z opracowaniem, Lublin 1983.Buzek J., Projekt Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz uzasadnienie i porównanie tegoż projektu z konstytucją szwajcarską, amerykańską i francuską, Warszawa 1919.Buzek J., Projekty konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, part I, Warszawa 1920.Cybichowski Z., Polskie prawo państwowe na tle uwag z dziedziny nauki o państwie i porównawczego prawa państwowego, vol. 1, Warszawa 1925.Dubanowicz E., Konstytucja 17 marca 1921 r. Treść: wstęp, kronika prac konstytucyjnych, zasady konstytucji, zestawienie porównawcze, tekst ustawy, po uchwaleniu konstytucji, wielka chwila, Warszawa 1921.Garlicki L., Commentary on art. 30, [in:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz. Tom III, ed. L. Garlicki, Warszawa 2003.Gerards J., Margin of Appreciation and Incrementalism in the Case Law of the European Court of Human Rights, „Human Rights Law Review” 2018, no. 18.Grabowski R., Ochrona życia w polskich przepisach konstytucyjnych w latach 1921–1939, „Acta Universitatis Wratislaviensis. Przegląd Prawa i Administracji” 2008, no. 3052.Grabowski R., Prawo do ochrony życia w polskim prawie konstytucyjnym, Rzeszów 2006.Granat M., Problem kontroli konstytucyjności prawa w Polsce międzywojennej, [in:] Prawo konstytucyjne II Rzeczypospolitej. Nauka i instytucje. XLVII Ogólnopolski Zjazd Katedr i Zakładów Prawa Konstytucyjnego, ed. P. Sarnecki, Kraków 2000.Guide on Article 2 of the European Convention on Human Rights. Right to life, https://www.echr.coe.int/Documents/Guide_Art_2_ENG.pdf.Jaworski W.L., Prawa państwa polskiego, z. 2 A: Konstytucja z dnia 17 marca 1921. Prawo polityczne: od 2 października 1919 r. do 4 lipca 1921, Kraków 1921.Kallas M., Historia ustroju Polski X–XX w., Warszawa 1996.Kierski K, Liga Narodów a mniejszości w Polsce, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1929, no. 9 (4).Komarnicki W., Zarys ustroju państwowego Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1923.Komarnicki W., Polskie prawo polityczne. Geneza i system, Warszawa 2022.Komisja Konstytucyjna Zgromadzenia Narodowego. Projekty konstytucji, Warszawa 1993.Krukowski S., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 1921 r., [in:] Konstytucje polskie. Studia z dziejów polskiego konstytucjonalizmu, t. 2, ed. M. Kallas, Warszawa 1990.Krukowski S., Nieznany projekt konstytucji polskiej z 1919 roku, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1975, no. 2.Lipski J., Chybalski P., Analiza porównawcza dotycząca modeli zapisu konstytucyjnej gwarancji ochrony życia ludzkiego w perspektywie dopuszczalności usunięcia ciąży, [in:] Konstytucyjna formuła ochrony życia, eds. M. Królikowski, M. Bajor-Stachańczyk, W. Odrowąż-Sypniewski, Warszawa 2007.Lipski J., Chybalski P., Informacja porównawcza dotycząca modeli zapisu konstytucyjnej gwarancji ochrony życia ludzkiego w perspektywie dopuszczalności usunięcia ciąży, [in:] Konstytucyjna formuła ochrony życia, eds. M. Królikowski, M. Bajor-Stachańczyk, W. Odrowąż-Sypniewski, Warszawa 2007.Makowski J., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Opracował i objaśnił J. Makowski, Warszawa 1924.Masternak-Kubiak M., Odesłania do prawa międzynarodowego w Konstytucji RP, Wrocław 2013.Mazurek F.J., Pojęcie godności człowieka. Historia i miejsce w projektach Konstytucji III Rzeczypospolitej, „Roczniki Nauk Prawnych KUL” 1996, vol. 6.Paciorkowski S., Dwie konstytucje: Wielka i mała z 3-go Maja 1791 r. i z 17go Marca 1921 r. z dołączeniem tekstów obu konstytucjyj, Poznań 1922.Paszkudzki A., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 17 marca 1921: z uwzględnieniem zmian ustalonych ustawą z dnia 2 sierpnia 1926, zmieniającą i uzupełniającą Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 17 marca 1921, Lwów – Warszawa 1927.Peretiatkowicz A., Luka w konstytucji polskiej, „Przegląd Wszechpolski” 1923, 7, July, no. 7, pp. 498-505 – reprinted in the collection: O praworządność i zdrowy ustrój państwowy. Zagadnienia zabezpieczenia konstytucyjności ustaw w polskiej myśli politycznej i prawniczej okresu międzywojennego, Kraków 2006.Pietrzak M., Konstytucja z 17 marca 1921 r. z perspektywy 80 lat, „Przegląd Sejmowy” 2001, no 2.Rakowska-Trela A., Wyrok czy „niewyrok”. Glosa do wyroku TK z dnia 22 października 2020 r., K 1/20, „Przegląd Sądowy” 2021, nr 6.Różański M., Prawo do życia w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 roku, „Polski Rocznik Praw Człowieka i Prawa Humanitarnego” 2015, no. 6.Sarnecki P., Commentary on art. 38, [in:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz. Tom III, ed. L. Garlicki, Warszawa 2003.Skrzydło W., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Warszawa 2013.Sokół W., Uwarunkowania, inspiracje i koncepcje Konstytucji marcowej, „Myśl Polityczna. Political Thought” 2021, no. 1.Sroka T., Commentary on art. 38 Konstytucji, [in:] Konstytucja RP. Tom I. Art. 1-86, eds. M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016.Starzewski M., Środki zabezpieczenia prawnego konstytucyjności ustaw, Kraków 1928.Starzynski S., Konstytucya państwa polskiego, Lwów 1921.Stawicki R., Prawa i wolności obywatelskie w Polsce po 1918 r. w świetle rozwiązań konstytucyjnych – zarys historyczno-prawny, [in:] Prawa i wolności obywatelskie w Polsce po 1918 r. w świetle rozwiązań konstytucyjnych–zarys historycznoprawny. Biuro Analiz i Dokumentacji. Zespół Analiz i Opracowań Tematycznych Warszawa 2011, https://www.senat.gov.pl/gfx/senat/pl/senat-opracowania/25/plik/ot-607.pdfTacik P., Prawa człowieka czy prawa państwa? Filozoficzne refleksje nad podstawowymi dokumentami ONZ, „Principia” 2012, no 56.Trzaskowski R., Opinia prawna na temat oceny cywilnoprawnych konsekwencji zmiany art. 38 Konstytucji RP, [in:] Konstytucyjna formuła ochrony życia, eds. M. Królikowski, M. Bajor-Stachańczyk, W. Odrowąż-Sypniewski, Warszawa 2007.Winczorek P., Komentarz do Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Warszawa 2008.Zielińska E., Opinia prawna o poselskim projekcie zmiany (art. 38) Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, [in:] Konstytucyjna formuła ochrony życia, eds. M. Królikowski, M. Bajor-Stachańczyk, W. Odrowąż-Sypniewski, Warszawa 2007.Zieliński S., Rozumienie godności człowieka i jej znaczenia w procesie stanowienia i stosowania prawa. Propozycja testu zgodności regulacji prawnych z zasadą godności człowieka, „Przegląd Sejmowy” 2019, no. 4.Constitution of the Republic of Poland of 17 March 1921, (Journal of Laws 1921 no. 44, item 267).Constitution of the Republic of Poland of 23 April 1935, (Journal of Laws 1935 no. 30, item 227).Constitutional Act of February 19, 1947 on the System and Scope of Action of the Supreme Authorities of the Republic of Poland (Journal of Laws 1947 no. 18, item 71 as amended).Constitution of the People’s Republic of Poland of 22 July 1952 Consolidated text of the 1976 (Journal of Laws no. 7, item 36).Constitutional Act of 17 October 1992 on Mutual Relations Between the Legislative and Executive Authorities of the Republic of Poland and on Local Self-Government (Journal of Laws 1992 no. 84, item 426).Constitution of the People’s Republic of Poland of April 2, 1997 (Journal of Laws 1997 no. 78, item 483, as amended).Constitution of Finland of 17 July 1919, http://libr.sejm.gov.pl/tek01/txt/konst/finlandia97-a.html.Constitution of the Czechoslovak Republic of 29 February 1920 (Constitution of the Czechoslovak Republic of February 29, 1920, https://archive.org/details/cu31924014118 222/page/n43/mode/2up.Treaty between the Principal Allied and Associated Powers and Poland, Versailles, June 28, 1919, (Journal of Laws 1920 no. 110, item 728).European Convention for the Protection of Human Rights and Fundamental Freedoms (Journal of Laws 1993 no. 61, item 284).Decree of the President of the Republic of Poland of July 11, 1932 – Penal Code (Journal of Laws 1932 no. 60, item 571).Law of April 27, 1956 on the conditions for permissible termination of pregnancy (Journal of Laws 1956 no. 12, item 61).Law of January 6, 2000 on the Ombudsman for Children (Consolidated text Journals of Law 2000, item 141).21215317