Gemeente Waterland. Plangebied De Broekermeer te Broek in Waterland.

In opdracht van het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier (dhr. Molenaar) heeft het onderzoeks- en adviesbureau BAAC een archeologisch bureauonderzoek uitgevoerd voor het plangebied De Broekermeer te Broek in Waterland. Aanleiding voor het onderzoek is het plan om de Broekermeerdijk aan de noordzijde van de polder ‘De Broekermeer’ te verstevigen. In dat kader zal langs de waterkant van de Broekermeerdijk een damwand geplaatst worden. Tevens zal de dijk aan de binnenzijde worden verhoogd, waarbij de teensloot circa tien meter zal worden verplaatst. Het betreffende dijktracé, met een lengte van circa 3,4 km, loopt langs de watergang de Broekervaart, grofweg tussen de N235 en de N247. Het plangebied maakt deel uit van een gebied waar in het Holoceen een 14 à 16 meter dik pakket veen en klei is afgezet. Gedurende het pleistoceen maakte het plangebied deel uit van een (dek)zandgebied, dat in het mesolithicum dermate nat is geworden dat het bedekt is geraakt met veen. Van het landschap uit deze periode, dat zich tegenwoordig op grote diepte bevindt, is niet bekend of het ter hoogte van het plangebied bewoonbaar was. Aan de Pleistocene ondergrond in het gehele plangebied wordt derhalve voor het paleolithicum-mesolithicum een middelhoge verwachting voor archeologische waarden (vuursteenvindplaatsen) toegekend. De uit te voeren werkzaamheden zullen, met uitzondering van het plaatsen van de damwanden, niet tot deze diepte reiken. Het plaatsen van de damwanden wordt gezien de geringe verstoring niet als bedreigend voor archeologische waarden beschouwd. Als gevolg van de stijgende zeespiegel werd het plangebied in eerste instantie dermate nat dat het bedekt raakte met veen. Door de voortdurende zeespiegelstijging veranderde het gebied na verloop van tijd in een waddengebied. Hoewel de mens ook dit landschap mogelijk zal hebben gebruikt, is het onwaarschijnlijk dat hiervan nog resten aanwezig zijn in de ondergrond. Aan archeologische waarden uit het mesolithicum-neolithicum wordt derhalve een lage archeologische verwachting toegekend. De top van deze afzettingen bevinden zich aan het oppervlak of op relatief geringe diepte. Vanaf 4000 à 5000 jaar geleden is het plangebied deel gaan uitmaken van een groot veengebied, dat werd doorsneden door enkele rivieren en veenstroompjes. Als gevolg van erosie gedurende de middeleeuwen is het veenpakket, inclusief eventueel aanwezige archeologische resten, geheel verdwenen. Ter plaatse van het plangebied ontstond een meer (het Broekermeer) dat hier tot aan de inpoldering begin 17e eeuw heeft gelegen. Voor de bronstijd tot en met de late middeleeuwen geldt derhalve een lage archeologische verwachting. De Broekermeer werd in de eerste helft van 17e eeuw drooggemaakt. Pas vanaf deze periode is het plangebied en omgeving weer in gebruik genomen door de mens. Op basis van het bureauonderzoek wordt aan grote delen van het plangebied een lage verwachting toegekend op het voorkomen van archeologische resten. Op een drietal locaties geldt echter een hoge archeologische verwachting gerelateerd aan de mogelijke aanwezigheid van (funderings)resten van molens of de mogelijke aanwezigheid van (funderings)resten van gebouwen behorende tot buitenplaatsen, evenals sporen van tuinaanleg. Aangezien er nog geen definitief ontwerp voorhanden is, is het niet mogelijk vast te stellen of en waar archeologische resten bedreigd zullen worden door de voorgenomen werkzaamheden. BAAC beschouwd het slaan van de damwanden in de dijk aan de boezemzijde niet als verstorend. Het graven van een nieuwe teensloot kan wel verstorend werken. Indien bij het definitieve ontwerp de gebieden met een hoge verwachting ontzien kunnen worden, is ons inziens geen vervolgonderzoek nodig. Indien er niet ontkomen kan worden om binnen de gebieden met een hoge verwachting graafwerkzaamheden uit te voeren, is vervolgonderzoek in de vorm van een proefsleuvenonderzoek noodzakelijk