KIZILIRMAK HAVZASI STANDARTLAŞTIRILMIŞ YAĞIŞ İNDİSİNİN L‒MOMENTLER YÖNTEMİ İLE BÖLGESELLEŞTİRİLMESİ

Son yıllarda su kaynaklarının azalmasıyla birlikte dünya genelinde artan sıklıkta yaşanan kuraklıkların sonuçları belirgin hale gelmiştir. Planlamacılar ve yöneticiler için kuraklık sorunlara neden olmaktadır. Bu nedenle bu araştırmada, Standartlaştırılmış Yağış İndisi’nin (SPI) sürekliliğini ve süresini araştırmak için L−Momentler yöntemini kullanan bir bölgesel frekans analizi yapılmıştır. Bu çalışmada ilk olarak Kızılırmak Havzası’nda mevcut 22 meteoroloji istasyonun 24-aylık zaman ölçekli SPI değerleri hesaplanmıştır. Homojenlik testine göre (H1=0.51<1) Kızılırmak Havzası’nın tek bir homojen bölge olduğu tespit edilmiştir. Fakat bölgedeki koordine olmayan istasyonların kaldırılması sonucunda tek homojen bölge özelliği kaybolmuştur. Havzada mevcut 22 istasyonun 24-aylık zaman ölçekli SPI değerleri kullanılarak H1<1 olacak şekilde havza dört homojen alt bölgeye ayrılmıştır. ZDIST uygunluk testine göre %90 güven aralığında, dört homojen alt bölgenin literatürde yaygın olarak kullanılan Genelleştirilmiş Lojistik, Genelleştirilmiş Ekstrem Değerler, Genelleştirilmiş Normal, Pearson Tip 3 ve Genelleştirilmiş Pareto dağılımlarına uymadığı tespit edilmiştir. Bu sebeple, her homojen alt bölge için Hosking ve Wallis’e dayanarak bölgesel dağılım fonksiyonu olarak Wakeby dağılımı seçilmiştir. Wakeby dağılımının istatistiksel parametreleri kullanılarak tekerrür periyotlarına karşılık gelen boyutsuz SPI değerleri hesaplanmıştır. Bölgesel standartlaştırılmış SPI değerleri kullanılarak, hidrolojik çalışmalar için yeterli veriye sahip olmayan havzanın herhangi bir bölümünde kuraklık olasılığını tahmin etmek mümkün olacaktır. Anahtar Kelimeler: L−Momentler, Standardize Yağış İndisi (SPI), Kızılırmak Havzası, Wakeby Dağılımı, Bölgesel Analiz.With the decrease in water resources in recent years, the consequences of droughts with increasing frequency throughout the world have become evident. Drought causes problems for planners and managers. Therefore, in this research, a regional frequency analysis using the L−Moments method was conducted to investigate the persistence and duration of the Standardized Precipitation Index (SPI). In this study, firstly, 24-month time scale SPI values of 22 meteorological stations in the Kızılırmak Basin were calculated. According to the homogeneity test (H1=0.51<1), it was determined that the Kızılırmak Basin is a single homogeneous region. However, as a result of the removal of uncoordinated stations in the region, the single homogeneous region feature has disappeared. By using the 24-month time scale SPI values of 22 stations in the basin, the basin was divided into four homogeneous sub-regions with H1<1. According to the ZDIST conformity test, in the 90% confidence interval, it has been determined that the four homogeneous subregions do not fit the Generalized Logistic, Generalized Extreme Values, Generalized Normal, Pearson Type 3 and Generalized Pareto distributions, which are widely used in the literature. For this reason, the Wakeby distribution was chosen as a regional distribution function based on Hosking and Wallis for each homogeneous subregion. Dimensionless SPI values corresponding to the recurrence periods were calculated using the statistical parameters of the Wakeby distribution. Thus, using regional standardized SPI values, it will be possible to predict the probability of drought in any part of the basin that does not have sufficient data for hydrological studies.Key Words: L−Moments, SPI, Kızılırmak River Basin, Wakeby Distribution, Regional Analysis