Kvótakerfið og sveitarfélög. Áhrif kvótahreyfinga á útsvarstekjur Ölfuss

Sjávarútvegur var mikilvægasti atvinnuvegur í lok síðustu aldar. Mörg samfélög úti á landi treysta á sjávarútveg sem helstu undirstöðu atvinnulífs. Mörg þorp hafa orðið til vegna staðsetningu þerra við góð fiskimið. Lengi voru Íslendingar að ofveiða margar fiskitegundir og þörf var á að takmarka sókn. Fiskveiðistjórnunartæki voru kynnt til leiks til að vernda fiskistofnanna of tryggja að mikilvægasta afurð Íslendinga, fiskurinn, endist fyrir komandi kynslóðir. Sveitarfélög sjá um að veita íbúum sínum ákveðnar þjónustur og á móti fá sveitarfélögin stóran hluta tekna sinna frá íbúum og fyrirtækjum sem staðsett eru í sveitarfélaginu. Íslenska kvótakerfið byggist upp á framseljanlegum kvótum sem gerir útgerðum kleift að kaupa veiðiheimildir frá öðrum útgerðum. Eftir innleiðingu kvótakerfisins hefur samþjöppun kvótans verið umtalsverð, veiðiheimildirnar hafa safnast saman hjá færri fyrirtækjum og á færri stöðum. Ein afleiðing þess er að kvótinn flyst í mörgum tilfellum úr einu sveitarfélagi í annað. Kvótaflutningur getur því haft töluverð áhrif á sveitarfélög, sérstaklega þegar stór hluti íbúa þess starfa við sjávarútveg. Tilgangur verkefnisins er að fjalla um fjármál sveitarfélaga og kanna hvernig kvótaerfið gæti hafa haft áhrif á tekjuhlið þeirra. Rúmur helmingur tekna sveitarfélaga kemur frá útsvari. Sett er fram rannsóknarspurningin: hafa kvótahreyfingar áhrif á útsvarstekjur Ölfuss? Metið er líkan sem á að geta útskýrt stóran hluta breytinganna sem verður í útsvarstekjum. Líkanið inniheldur atvinnuleysi sem skýribreytu og einnig aðrar breytur sem líklega hafa áhrif á útsvar. Niðurstöður rannsóknarinnar benda til þess að bæði aflahlutdeild og atvinnuleysi hafi haft tölfræðilega marktæk áhrif á útsvarstekjur í Ölfus. Frá því er hægt að álykta að kvótahreyfingar hafi áhrif á bæði laun íbúa og útsvarstekjur Ölfuss. Spáð er að laun í sjávarútvegi og útsvarstekjur sveitarfélags væru hærri í dag Ölfus hefði ekki tapað stórum hluta kvótans sem skráður var í Þorlákshöfn í byrjun þessarar aldar