Włączanie badanych w pedagogicznych badaniach jakościowych : dylematy metodologiczne i uwarunkowania prawne

Artykuł przeglądowy jest próbą przedstawienia problematyki włączania korespodencji w proces jakościowych badań pedagogicznych. Problem ten nie jest często poruszany w literaturze z zakresu metodologii badań pedagogicznych, natomiast dynamicznie rozwijająca się filozofia badań jakościowych w tym obszarze (paradygmaty partycypacyjne) dowodzi potrzeby dyskusji nad metodami i możliwościami kooperacji badacza z respondentami. Celem teoretycznym autorów jest zdefiniowanie opisywanego zagadnienia, natomiast celem praktycznym niniejszego artykułu jest pokazanie sposobów włączania respondentów do aktywnego uczestnictwa w badaniach oraz kwestii prawnych związanych z ich udziałem. Najnowsza literatura polska i angielskojęzyczna oraz doświadczenia praktyczne wskazują na istnienie wielu inkluzywnych sposobów zbierania, analizy i interpretacji danych we współpracy z badanymi podmiotami. Artykuł może być inspiracją dla pedagoga - nauczyciela - wychowawcy - opiekuna, który realizuje zadania diagnostyczne (badawcze) w procesie kształcenia swoich podopiecznych.The review article is an attempt to present the issue of includingrespondents' inclusions in the process of qualitative pedagogical research. The problem is not often discussed in the literature in the field of pedagogical research methodology, while the dynamically developing philosophy of qualitative research in this area (participatory paradigms) proves the need to discuss the methods and possibilities of coop-eration between the researcher and the respondents. The theoretical aim of the authors is to define the described issue, whereas the practical goal of this article is to show how to include respondents in the active participation in research, and legal issues related to their participation. The latest Polish and Eng-lish-language literature and practical experience indicate the existence of a number of inclusive ways of data collection, analysis and interpretation in cooperation with the surveyed entities. The article may be an inspiration for a pedagogue - teacher - educator - tutor who carries out diagnostic (research) tasks in the process of educating his pupil