Sztuka artystów wizualnych o romskich korzeniach — od różnicy do równości

The text provides an insight into subject matters taken up by Roma artists whose works address the Roma Genocide and hence are defined by its invisibility issues, trying to restore visibility to places of memory, to images of victims, to the racial motivation behind Nazi crimes against Romani people. It was my intention to retrace how, when, and whether at all these strategies have affected the (in)visibility of the Roma Genocide in majority nations. I suggest that there are two major events that define the spectrum of changes contemporary Roma art has recently undergone: the Roma Pavilion Paradise Lost at the 2007 Venice Biennale, and the First Roma Biennale staged in Berlin in 2018. It is within this framework that I analyze the relations between narratives promoted by the Roma political movement in the period of ethnic mobilization and artistic statements made by Roma artists. I have attempted to answer the question as to why the strategies of exposing the Roma Genocide to view have so far proved futile. I have also scrutinized the latest occurrences in contemporary Roma art as current endeavors to break the deadlock. One of them is “post-Romani-ness” involving attempts at redefining Roma identity and placing the Roma Genocide in a broader perspective.Artykuł referuje tematy podejmowane przez artystów romskich tworzących prace o Zagładzie Romów wynikające z jej specyfiki: uwidzialnienie miejsc pamięci, wizerunków ofiar, rasowych motywów nazistowskiej zbrodni na Romach. Chciałam prześledzić, jak, kiedy i czy w ogóleowe strategie wpływają na (nie)widzialność romskiej Zagłady wśród narodów większościowych. Zaproponowałam przy tym, aby przyjąć cezurę czasową wyznaczoną przez dwa wydarzenia: zaprezentowanie pawilonu romskiego Paradise Lost na Biennale w Wenecji w 2007 roku i Pierwsze Romskie Biennale zorganizowane w Berlinie w 2018 roku. W tej ramie czasowej analizowałam relacje między narracjami romskiego ruchu politycznego w okresie etnicznej mobilizacji a artystycznymi wypowiedziami artystów romskich. Próbowałam odpowiedzieć na pytania o przyczyny porażki dotychczasowych strategii i obserwowane obecnie, w najnowszych zjawiskach romskiej sztuki współczesnej, poszukiwania dróg wyjścia z impasu. Jedną z nich jest postromskość jako próba redefinicji romskiej tożsamości i spojrzenie na Zagładę Romów z rozszerzonej perspektywy