Evaluation of social studies textbooks in terms of main citizenship values and skills

Yüksek Lisans TeziBu araştırmanın amacı, ulusal ve uluslararası alanyazın temelinde oluşturulan Temel Vatandaşlık Değerleri ve Becerileri Çerçevesi kapsamında sosyal bilgiler ders kitaplarının incelenmesidir. Çalışmada nitel araştırma yaklaşımına uygun olarak doküman inceleme yöntemi kullanılmıştır. Araştırmanın veri kaynaklarını, 2020-2021 eğitim-öğretim yılında Talim Terbiye Kurulu tarafından onaylanan 4, 5, 6. ve 7. sınıflara ait sosyal bilgiler ders kitapları oluşturmaktadır. Verilerin toplanma sürecinde ders kitaplarında yer alan “Birey ve Toplum”, “Etkin Vatandaşlık” ve “Küresel Bağlantılar” öğrenme alanları incelenmiştir. Bu öğrenme alanları, ulusal ve uluslararası alanyazına dayalı çalışmalar kapsamında oluşturulan Temel Vatandaşlık Değerleri ve Becerileri Çerçevesi kapsamında içerik analizine tabi tutulmuştur. Çalışmanın geçerlilik ve güvenilirliği sağlamak üzere uzman incelemesi ile zengin ve yoğun tanımlama stratejisine başvurulmuştur. Çerçeve kapsamında incelenen sosyal bilgiler ders kitaplarında temel vatandaşlık değerlerinin 124 kez yer aldığı tespit edilmiştir. Bunların içerisinde en fazla eşitlik ve özgürlük değerlerinin geçtiği görülmüştür. Temel vatandaşlık becerilerinin ise, 156 kez yer aldığı saptanmıştır. Bu beceriler içerisinde en fazla okuryazarlık türleri ve katılım becerisinin bulunduğu belirlenmiştir. Okuryazarlıklar içerisinde en fazla politik ve hukuk; en az finansal ve dijital okuryazarlıklarının geçtiğine ulaşılmıştır. Katılım becerisinin boyutlarında ise, en fazla sosyal-toplumsal katılım; en az ekonomik katılıma değinildiği görülmüştür. Kademelere göre ders kitaplarında temel vatandaşlık değerleri ve becerileri incelendiğinde 4. sınıfta en fazla saygı ve sorumluluk; en az bağlılık ve duyarlılık değerleri ile karşılaşılmıştır. Beceriler içerisinde en fazla okuryazarlıkların yer aldığı ve bunların arasında en çok hukuk; en az finansal ve politik okuryazarlıklarının bulunduğu tespit edilmiştir. En az bulunan beceriler ise farkındalık ve eleştirel düşünme olmuştur. 5. sınıfta en fazla özgürlük ve saygı; en az adalet ve bağlılık değerlerinin bulunduğu belirlenmiştir. Beceriler içerisinde en fazla okuryazarlıkların geçtiği ve bunların arasında en çok hukuk; en az dijital okuryazarlıklarına değinildiği görülmüştür. En az bulunan beceri ise empatidir. 6. sınfta en fazla eşitlik ve sorumluluk; en az duyarlılık ve adalet değerlerinin yer aldığına ulaşılmıştır. Beceriler içerisinde en fazla okuryazarlıkların bulunduğu ve bunların arasında en çok politik; en az teknoloji ve dijital okuryazarlıklarının geçtiği belirlenmiştir. En az yer alan beceriler ise karar verme ve iletişimdir. Son olarak 7. sınıfta en fazla eşitlik ve özgürlük; en az yardımseverlik ve sorumluluk değerleri tespit edilmiştir. Beceriler içerisinde en fazla okuryazarlıkların olduğu ve bunların arasında en çok politik ve hukuk; en az ise dijital ve teknoloji okuryazarlıklarının yer aldığı belirlenmiştir. En az geçen beceriler ise, empati ve eleştirel düşünme olmuştur. Ulaşılan sonuçlar doğrultusunda sosyal bilgiler ders kitaplarının 2018 Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı doğrultusunda vatandaşlık değer ve becerilerini kazandırmaya ilişkin önemli bir role sahip olduğunu söylemek mümkündür. Araştırmacılara, diğer branşların ders kitaplarını temel vatandaşlık değerleri ve becerileri açısından incelemesi önerilmektedir.The purpose of this study is to examine the social studies textbooks in the context of the Basic Citizenship Values and Skills Framework, developed based on national and international literature. In the study, the document analysis method was employed in accordance with the qualitative research approach. The data sources of the study consist of the 4th, 5th, 6th, and 7th grade social studies textbooks approved by the Turkish Board of Education in the 2020-2021 academic year. During data collection, the learning of "Individual and Society", "Active Citizenship" and "Global Connections" in the textbooks were examined. These learning domains were subjected to content analysis within the scope of the Basic Citizenship Values and Skills Framework, developed based on the studies based in the national and international literature. In order to ensure the reliability and validity of the study, a rich and dense description strategy was used and expert opinions were taken. It was determined that basic citizenship values were included 124 times in the social studies textbooks examined within the framework. Equality and freedom were the most common among them. It was also determined that basic citizenship skills were included 156 times. The literacy types and participation skills were the most common among these skills. Among the literacies, the most common were the political and legal literacies, whereas the least common were the financial and digital literacies. In the dimensions of the participation skill, socialcommunal participation was mentioned the most, while economic participation was mentioned the least. The examination of social studies textbooks according to grade levels showed that the values of respect and responsibility were mentioned the most in the 4th grade and the values of commitment and sensitivity were mentioned the least. Among the skills, literacy was addressed the most. Under literacy, legal literacy was addressed the most, and financial and political literacies were addressed the least. The least included skills in the textbooks were awareness and critical thinking. The 5th grade textbooks included the values of freedom and respect the most and the values of justice and loyalty the least. In addition, among the skills, the study determined that literacy was mentioned the most. Under literacy, legal literacy came first and digital literacy came last. The least addressed skill was empathy. In 6th grade, the values of equality and responsibility were included the most and the values of sensitivity and justice were included the least. Furthermore, among the skills, literacy was addressed the most. Under literacy, political literacy was addressed the most, and technology and digital literacies were addressed the least. In addition to these, it was determined that the skills that were mentioned the least were decision making and communication. Finally, in the 7th grade level, the values of equality and freedom were included the most, whereas the values of benevolence and responsibility were included the least. Among the skills, literacy is mentioned the most. Under literacy, political and legal literacies came first and digital and technology literacies came last. Furthermore, the least included skills were empathy and critical thinking. Based on the study results, it is possible to say that social studies textbooks have an important role in helping students attain citizenship values and skills in line with the 2018 Social Studies Curriculum. Researchers are recommended to examine the textbooks of other branches in terms of basic citizenship values and skills