Kur’ân-ı Kerîm’in Âyetleri Örnekliğinde Cümlelerde Müsned ve Müsned İleyhin Farklı Şekillerde Gelmelerinin Sebepleri

İnsanlar cümle kurarak konuşurlar. Bu cümlelerde olmazsa olmaz olan ad ve eylemdir, yani özne ve yüklemdir. Arapçada müsned ve müsned ileyh şeklinde isimlendirilen bu ögeler cümlenin umdesi olup bunlar olmadan cümle kurulamaz. Kur’ân-ı Kerîm Allah’ın insanlarla iletişim kurduğu kelamı olduğu için onda da cümleler bu temel ögelerle kurulmuştur. Türkçemizde özne ve yüklemin geliş şekillerine göre anlamda değişimler olduğu gibi Arapçada da müsned ve müsned ileyhin geliş şekillerine göre çeşitli anlamlar oluşmaktadır. Kur’ân, insanları herhangi bir konuda ikna etmek için belagat usullerinin her çeşidini değişik ayetlerde kullandığı gibi müsned ve müsned ileyhin kullanım çeşitlerini de kullanarak muhatabına mesajını aktarmıştır. Türkçede “Sen kimsin?” cümlesinde muhatabımızı tanımadığımız anlaşılırken “Kimsin sen?” dediğimizde ise muhatabımızı küçümsediğimiz anlaşılır. “O öğretmendir.” dediğimizde işaret ettiğimiz kişinin mesleğini vurgulamış oluruz. Fakat “Öğretmendir o!” dediğimiz zaman işaret ettiğimiz şahsın makamının yüceliğini göstermiş oluruz. Tefsirlerde ve dilbilim kitaplarında bu konulara değinilmiş olmakla beraber her iki disiplini mezcedip aynı konunun işlendiği bir esere ulaşılamamıştır. Bu eksikliği gidermek üzere böyle bir çalışma yapılmıştır. Bu çalışmada ilk önce müsned ve müsned ileyhin geliş şekilleri dilbilimciler tarafından nasıl anlaşıldığı izah edilmiştir. Ardından müfessirlerin ayetleri tefsir ederken bu kuralları nasıl incelediği sunulmuştur. Gerekli yerlerde tarafımızca izahlar yapılarak konu tamamlanmıştır. Arapçada müsned ve müsned ileyhin marife, nekra, takdim, tehir, hazf, fasl gibi nahiv ve belagat kuralları sayesinde anlamlarında çeşitli değişimler meydana gelmektedir. Bu değişimler dikkate alındığı zaman âyetteki anlam ve vurgu daha canlı bir şekilde ortaya çıkmaktadır