Bizans İmparatorluğu devrinde Anadolu’da Ermeniler (360-641)

Bizans – Ermeni ilişkileri çok eskiye (Roma dönemi) dayanmakla birlikte, Bizans’ın 330 yılında Byzantion bölgesinde yeni başkentini tesis etmesi Ermeniler ile olan ilişkilerine yeni bir boyut kazandırmıştı. Roma, Ermeniler üzerinde genel olarak özerk bir protektora uygularken, Bizans, Ermenilere karşı daha merkeziyetçi bir tutum sergilemiştir. Özellikle İmparator I. Theodosius’un 387 yılında Sâsâniler ile yaptığı antlaşmadan sonra ikiye bölünen Ermenistan üzerinde Bizans’ın politik duruşu bu merkeziyetçi tutumun başlangıcıydı. İmparator Arkadius Bizans Ermenistanı’nı ilga ederek bu süreci başlatmış, Leon Hanedanı ve özellikle Iustinian Hanedanı döneminde sert bir şekilde artmıştı. Bizans, Ermenileri çeşitli bölgelere göçlere tabi tutarak onları imparatorluk içinde eritmeye çalışmış ve kilise aracılığıyla dini bir asimilasyon uygulamıştır. Aynı durumu Sâsâniler tarafından da yaşayan Ermeniler üç yüz yıldan fazla bir süre bu iki güç arasında bir denge siyaseti izleyerek varlıklarını devam ettirebilmiştir. Herakleios dönemi belki Ermeniler için biraz olsun huzur dönemi olabilirdi ancak İslamiyet’in zuhuru sonrasında Ermeniler tekrar iki büyük güç arasında kalmaya devam edecekti