Citizenship in the Strategy of the Lifelong Learning of the EU – Supporting the Participation in Democracy or Developing Human Capital?

Celem reform edukacyjnych w wielu państwach europejskich, m.in. w Polsce, jest wprowadzenie do systemu kształcenia priorytetu rozliczalności (accountability) i – opartej na powszechnie obowiązujących standardach – procedury ogólnonarodowego testowania. Nacisk na wolny wybór oraz ocenianie uczenia się i przekazywania wiedzy przez pryzmat rachunku zysków i strat stanowią zmianę filozoficznych podstaw edukacji. Edukacja ekonomizuje się i jest postrzegana jako indywidualna inwestycja.Konceptualizacja kształcenia ustawicznego w dokumentach Unii Europejskiej także przebiega w oparciu o priorytet ekonomicznej adekwatności – pracy i życia zgodnie z imperatywami gospodarki/społeczeństwa opartego na wiedzy. Pojęcie obywatelstwa w strategii kształcenia ustawicznego Unii Europejskiej jest naznaczone sprzecznością między zasadą równości w demokracji a priorytetem konkurencyjności w kapitalizmie. Wyzwanie „uczenia się, jak być obywatelem” w coraz bardziej zróżnicowanym i wysoce zindywidualizowanym społeczeństwie jest uznawane za zasadniczy cel polityczny. W wielu strategicznych dokumentach europejskich, dotyczących kształcenia ustawicznego kładzie się silny nacisk na znaczenie edukacji obywatelskiej dla kształtowania umiejętności społecznych i kompetencji do działania na rzecz dobra wspólnego. Krytyczna analiza dokumentów unijnych pokazuje jednak, że kompetencja obywatelska w strategii kształcenia ustawicznego prezentowana jest często jako „słowo-wytrych”, które rozumieć należy samo przez się, a nie definiować w oparciu o silne podstawy naukowe. Istnieje zagrożenie, że wartość kompetencji obywatelskiej w kształceniu ustawicznym, zwłaszcza z perspektywy neoliberalnych reformatorów, sprowadzać się będzie do rangi pustego sloganu, z pominięciem jej roli jako „katalizatora” zmian programów nauczania i praktyki szkolnej w kierunku kształcenia aktywniejszych i bardziej zaangażowanych społecznie obywateli.The aim of educational reforms in many European countries, amongst others in Poland, is the introduction of the accountability priority and the procedure of nationwide testing, based on the commonly binding standards, into the educational system. The emphasis on the free choice and the evaluation of learning and transferring knowledge by the means of the profit and loss statement constitute a change of philosophical basics of education. Education is economized and perceived as an individual investment.The conceptualisation of lifelong learning in the EU documents takes place also on the basis of the priority of economic adequacy – work and life in accordance with the imperatives of economy/society based on knowledge. The concept of citizenship in the strategy of the lifelong learning of the EU is stigmatized with the contradiction between the democratic equality principle and the priority of competitiveness in capitalism. The challenge of “learning how to be a citizen” in the more and more diverse and highly individual society is recognised as a principal political target. In many strategic European documents regarding the lifelong learning a strong emphasis is put on the significance of civic education in order to shape social skills and competences to act to the benefit of common good. However, a critical analysis of the EU documents shows that the civic competence in the strategy of lifelong learning is often presented as a “buzzword”, which should be self-understood and not defined on the basis of strong scientific foundations. There is a threat that the value of the civic competence in the lifelong learning, in particular from the perspective of neoliberal reformers will boil down to the rank of an empty slogan skipping its role as a “catalyst” of changes in school curricula and practices in the direction of educating citizens who are more active and more socially committed