POVJESNIČAR S GRANICE, POVJESNIČAR NA GRANICI: VELIKI RAT U HISTORIOGRAFSKOM ODRAZU ANTONIJA SEME

Traendo spunto dalle recenti iniziative riguardanti il Centesimo anniversario del Primo conflitto mondiale, l’articolo ricostruisce l’interpretazione della Grande guerra italiana avanzata dallo storico militare Antonio Sema, che per primo evidenziò l’importanza dell’elemento etnonazionale nel corso delle battaglie sul fronte isontino. Originale e ricca di spunti innovativi, la riflessione storiografica dello studioso istriano ha illuminato aspetti obliterati o sottaciuti, come il decisivo ruolo delle operazioni di guerra non convenzionale, la rilevanza del “fattore umano”, i posteriori usi e abusi politici della memoria. Distante dalle lenti deformanti della prosa politicamente corretta, quello di Sema è un contributo tuttora essenziale per cogliere i motivi di fondo della storia contemporanea del confine orientale.Povodom stote obljetnice Prvog svjetskog rata gotovo je nezamijećeno prošlo sjećanje na Antonija Semu (Piran 1949. - Trst 2007.), britkog julijanskog vojnog povjesničara. Njegov iskren i grub karakter, žustra proza i antikonformizam naspram stilskih obilježja političke korektnosti pojačali su njegovu jedinstvenost i ekscentričnost te otklonili svaku sumnju glede njegovog pionirskog doprinosa historiografiji ratnih zbivanja na istočnoj talijanskoj granici. Stalni element u Seminim studijama bio je interes za elemente nekonvencionalnog ratovanja, kao što su propaganda, dezinformacije, špijunaža, infiltracija, sabotaža. Nazivao ga je “posebnim ratom“ koji je pronašao plodno tlo na multietničkom pograničnom teritoriju, u kojem se istaknula važnost etnonacionalnog elementa. Na zaključnim stranicama svoje trilogije o nestabilnostima na frontama na Soči, Sema je posvetio podosta prostora “ratu sjećanja“, čije su posljedice došle na vidjelo nakon 1918. godine, kao i nakon Drugog svjetskog rata, a zatim su promijenili svoja obilježja krajem stoljeća, kada su sumrak blokovkse politike u svijetu i eutanazija talijanskog suvereniteta prekrili zaboravom nedavnu prošlost etnonacionalnog sukoba. No, važnost Semina doprinosa na teme Velikog rata nadilazi historiografsku komponentu, budući da se povjesničar iz Pirana posvetio i poučavanju i širenju na najvišoj razini, radeći kao savjetnik u pripremi Muzeja Velikog rata u Goriziji te sudjelujući u valorizaciji zbirke vojnih relikvija Diega de Henriqueza u Trstu. Također zahvaljujući toj holističkoj napetosti, njegov lik intelektualca ostat će povezan s povijesnom analizom važnosti etnonacionalizma u ratnim događajima: njegova je interpretacija disonantna, gotovo “heretička“, u odnosu na retorički standard koju plasiraju sadašnji talijanski povjesničari, ali plodonosna, upečatljiva i originalna. Upravo iz tog razloga potrebno je prepoznati, ponovno procijeniti i sjećati ga se