Pierwiastki ziem rzadkich w konkrecjach Fe-Mn z południowego Bałtyku – badania wstępne

Between 1976–1990, the Polish Geological Institute performed geological works in the Polish Maritime Areas. During these works, 260 occurrences of concretions were recorded from 7,500 sampled sites. In 1980, the threshold that separates the Bornholm Basin from the Słupsk Furrow was mapped. Numerous Fe-Mn nodules on the seabed were found in that area. The results of detailed analyses of nodule samples collected from four sites are presented in this paper. Analyzed nodules represent discoidal D, irregular I, and transitional D-I types. The nodules are characterized by varied chemical composition of main oxides (Fe, Mn). The maximum Fe2O3 content is 26.63% and MnO 23.18%. Total average amount of REE + Y in the samples is approximately 165.11 ppm, ΣLREE 145.72 ppm and ΣHREE 19.39 ppm. The LREE content is enriched in comparison to HREE. The majority of nodules consist of Fe-Mn oxy-hydroxide minerals with very low crystallinity (practically amorphous phases). The main confirmed Mn-phases are birnessite and todorokite. Other main components of the nodules are: detrital quartz, albite, microcline, glauconite and muscovite, clinochlore, and clay minerals: illite and chlorite. The rate of growth of Fe-Mn nodules has been estimated using a cobalt chronometer. The nodule growth rate ranges from 0.006 to 0.134 mm/yr –1. Based on the Fe, Mn and (Cu + Co + Ni) contents, the origin of studied nodules is determined as hydrogenetic, while using REE (Cesn/Cesn • vs. Nd) – as diagenetic.W latach 1976–1990 Państwowy Instytut Geologiczny realizował prace geologiczne na Polskich Obszarach Morskich. Opróbowano 7500 miejsc, a w 260 stwierdzono występowanie konkrecji. W roku 1980 prace kartograficzne prowadzono m.in. na obszarze progu oddzielającego Basen Bornholmski od Rynny Słupskiej, gdzie stwierdzono występowanie licznych konkrecji Fe-Mn. W niniejszym artykule są prezentowane wyniki analiz konkrecji pobranych na 4 stanowiskach. Badania dotyczą konkrecji następujących typów: dyskoidalnych D, nieregularnych I oraz przejściowych D-I. Badane konkrecje charakteryzują się zmiennym składem głównych tlenków (Fe, Mn). Maksymalna zawartość Fe2O3 wynosi 26,63%, a MnO 23,18%. Łączna średnia zawartość REE + Y w badanych próbkach jest na poziomie 165,11 ppm, ΣLREE – 145,72 ppm i ΣHREE – 19,39 ppm. Zauważalne jest wzbogacenie w LREE w porównaniu do HREE. Konkrecje w większości są zbudowane z tlenków i wodorotlenków Fe i Mn o bardzo niskim stopniu krystaliczności (praktycznie fazy mineralne są amorficzne). Głównymi potwierdzonymi fazami manganu są birnessyt i todorokit. Pozostałymi głównymi składnikami konkrecji są: kwarc terygeniczny, albit, mikroklin, glaukonit i muskowit, klinochlor, minerały ilaste: illit, chloryt. Wartość tempa wzrostu w badanych konkrecjach, określona z użyciem chronometru kobaltowego, wynosi od 0,006 do 0,134 mm/yr –1. Na podstawie zawartości Fe, Mn oraz (Cu + Co + Ni) badane konkrecje określono jako hydrogeniczne, podczas gdy używając zależności REE (Cesn/Cesn • vs. Nd) jako diagenetyczne