The role of vitamin A and its derivatives in the treatment of selected dermatological disorders and cosmetic defects

Retinoidy to obszerna grupa związków obejmująca witaminę A oraz naturalne i syntetyczne pochodne wykazujące jej aktywność. Przyłączenie retinoidu do swoistego receptora jądrowego (RAR/RXR) powoduje transkrypcję konkretnych genów i translację białek. Wpływa to na proliferację, wzrost i różnicowanie komórek m.in. skóry. Retinoidy uczestniczą w regulacji metabolizmu, podziałach komórkowych oraz syntezie białek. Normalizują keratynizację, proliferację i różnicowanie keratynocytów oraz odnowę naskórka. Przyczyniają się do równomiernego rozłożenia ziaren melaniny w keratynocytach i stymulują fibroblasty do syntezy kolagenu i elastyny. Zmniejszają również stan zapalny, hamując m.in. przemiany kwasu arachidonowego. Retinoidy mają podobny mechanizm działania, jednak każdy ze związków zawiera unikalne elementy struktury i posiada swoiste miejsca wiązania z receptorami, co przekłada się na różnice we wskazaniach i działaniu. Zarówno doustne, jak i miejscowe stosowanie retinoidów często wiąże się z wystąpieniem efektów niepożądanych. W pracy przedstawiono aktualną wiedzę dotyczącą działania witaminy A i jej pochodnych, możliwości ich wykorzystania terapeutycznego oraz aktualnych rekomendacji w leczeniu wybranych chorób dermatologicznych i defektów kosmetycznych. Omówiono również budowę, mechanizm działania i metabolizm witamin z grupy A oraz skutki ich nadmiaru i niedoboru. Pracę napisano w oparciu o aktualne piśmiennictwo krajowe i zagraniczne.Retinoids are a broad group of compounds that include vitamin A and its natural and synthetic derivatives. Attachment of a retinoid to a specific nuclear receptor (RAR/ RXR) causes transcription of specific genes and translation of proteins. This affects the prolif-eration, growth, and differentiation of cells in the skin, among others. Retinoids are in-volved in the regulation of metabolism, cell division, and protein synthesis. They normal-ize keratinization, proliferation, and differentiation of keratinocytes and epidermal re-newal. They contribute to the uniform distribution of melanin granules in keratinocytes and stimulate fibroblasts to synthesize collagen and elastin. They also reduce inflamma-tion by inhibiting arachidonic acid metabolism, among other things. Retinoids have a similar mechanism of action, but each compound contains unique structural elements and has specific receptor binding sites, which translates into differences in indications and action. Oral and topical use of retinoids is often associated with adverse effects. This thesis presents current knowledge on the action of retinoids, their therapeutic use options, and recommendations in the treatment of selected dermatological diseases and cosmetic defects. The structure, mechanism of action, and metabolism of A vitamins, and the effects of their excess and deficiency, are also discussed. The thesis was written based on current domestic and foreign literature