HELLENISTIC - ANATOLIAN RELATIONSHIP OF MOTHER GODDESS CULT

Anadolu’nun çoktanrılı kültleri içerisinde Ana Tanrıça kültü, binlerce yıl en üst sıralarda yer almıştır. Mitolojide hiçbir tanrı ya da tanrıçaya, Ana Tanrıça kadar çeşitli ad ve sıfatlar verilmemiştir. Bu ad ve sıfat çokluğu, Ana Tanrıçanın evrensel bir nitelik kazandığını göstermektedir. Ana Tanrıça, doğanın yaşam- ölüm döngüsü içerisinde doğurganlığının gücü ile tarih öncesi dönemden günümüze kadar Anadolu’nun en önemli ve en eski Tanrıçası kabul edilmiştir. Neolitik devirden Hristiyanlığın ortaya çıkışına kadarki süreçte Anadolu’da Ana Tanrıça kültünün varlığı ve önemi, arkeolojik kazılarda ortaya çıkarılan kutsal alanlar ve buralardan elde edilen çeşitli formlardaki kült nesneleri ile kanıtlanmıştır. Neolitik devir Ana Tanrıça kültü araştırmalarında, Çatalhöyük ve Hacılar gibi kazı alanlarından elde edilen buluntular, Anadolu’da Ana Tanrıça kültünün ilk izleridir. Bundan sonrasında “Bin Tanrılı” Hitit panteonunda, Geç Hititlerin ve Urartuların inanışlarında farklı adlar ve formlarda da olsa Ana Tanrıça kültünün devam ettiği görülmektedir. Bununla beraber kültün en karakteristik ve en kalıcı özellikleri, Tanrıçaya “Matar” yani “Ana” adının verildiği yer olan Orta Anadolu’da Frigya’da biçimlenmiş ve zaman içinde buradan geniş bir alana yayılmış, Batı Anadolu, Avrupa ve hatta Kuzey Afrika coğrafyasını kaplamıştır. Bu makalede, Anadolu’da Ana Tanrıça kültünün Neolitik devirden Hellenistik Devrin sonuna kadarki durumu, ulusal ve uluslararası literatürden elde edilen veriler ve arkeolojik buluntular ışığında ve Hellen-Anadolu ilişkisi bağlamında ele alınacaktır.Mother Goddess cult, for thousands of years, took the most important place among the other polytheistic cults of Anatolia. No gods or goddesses, were given as many names and epithets in mythology as the Mother Goddess. This variety of names and epithets indicates the Mother Goddess’ universal role. Mother Goddess with her power of fertility in the life-death cycle in nature has been accepted as the most important and ancient goddess of Anatolia from prehistoric times to the present day. The existence and importance of the Mother Goddess cult in Anatolia from the Neolithic period until the rise of Christianity has been proved with the cult objects in various forms obtained from sanctuaries by the archaeological excavations. In researchs about Neolithic period Mother Goddess cult, findings in Çatalhöyük and Hacılar are the first traces in Anatolia. Thenceforth it is seen that the Mother Goddess cult continued even though the different names and forms in the beliefs of the Hittite pantheon with "thousand gods", Late Hittites and Uratu. However, the most characteristic and most enduring features of the cult was formed in Phrygia in Central Anatolia where the Goddess called as “Matar” means “Mother” and the cult spread over time from there to a large area, and affected West Anatolia, Europe and even the North Africa. In this article, influence of the Mother Goddess cult in Anatolia from the Neolithic period until the end of the Hellenistic period will be discussed in the light of the data derived from the national and international literature and archeological findings also in the context of the Hellenistic-Anatolian relationship