Kemalism and Turkish Model Debates Abroad

90 yıllık Cumhuriyet tarihi boyunca Türkiye dışında çeşitli coğrafyalarda genellikle “Türk Modeli” olarak adlandırılan bir kavram etrafında Türkiye’nin ilgili dönemde izlediği siyasal ve iktisadi yolun örnek olduğu yahut olması gerektiği çerçevesinde tartışmalar süregitmiştir. 1922 sonlarında halifeliğin kaldırılması ile ilk örneklerini gördüğümüz yeni “Türk Modeli” tartışmaları, 1930’larda izlenen politikalara referansla dönemin Türkiye’sinin izlediği ekonomik ve siyasal yol “Kemalizm/Kemalist model” ile eş anlamlı olarak adlandırılıyor. 1950’lerden itibaren “benzer” yollar izleyen Ortadoğu rejimlerini Türkiye dışından yazarlar “Kemalist model” kavramıyla adlandırmaya başlıyor. Bu dönemin Türkiye’si artık “Kemalist Model”den epey uzaklaşmış olsa da Orta Doğu da izledikleri yolları Türkiye’nin 30’lu yıllarında yaptıklarına benzetilen rejim, eğilim ve kişiler Kemalizm kavramı çerçevesinde anılıyor. 1970’lerde ve 80’lerde tüm bu tartışmalar yakın geçmişe referansla siyasal ve akademik analizlerde kapsamlı bir biçimde yer almaya başlıyor. 1990’lara gelindiğinde bu kez Kemalizm ve Kemalist Model kavramının yerini “Türk Modeli” kavramına bıraktığını görüyoruz. Türkiye modeli ya da Türk modeli kavramı özellikle SSCB’den ayrılan yeni bağımsız Türk-dilli Cumhuriyetler için örnek model olarak lanse edilen ve Batı medyasında 90’lar boyunca yaygın kullanılan bir jargon haline geliyor. Son olarak Türkiye’de Adalet ve Kalkınma Partisi iktidarıyla geçen 2000’li yıllarda bu kez Türkiye en çok Ortadoğu için model olarak anılmaya başlanıyor. Bu kez mevcut Türkiye örneği anlamında kullanılan “Türkiye Modeli” ile kast edilen serbest piyasa modernite ve “Ilımlı İslam”ın kesişiminde bir ülke ifade ediliyor