Okul Deneyimi ve Öğretmenlik Uygulaması I-II derslerinin sınıf öğretmeni adaylarının öğretmenlik mesleğine yönelik genel yeterlilik ve özyeterlik inançları açısından incelenmesi

Bu araştırmada sınıf öğretmeni adaylarının lisans eğitimlerinde aldıkları derslerin öğretmenlik uygulamalarına nasıl yansıdığı ve ne derece etkili olduğu incelenmeye çalışılmıştır. Bu hedef doğrultusunda, sınıf öğretmeni adaylarının “Okul Deneyimi” ve “Öğretmenlik Uygulaması I ile II” dersleri kapsamında öğretmenlik alanına ilişkin “genel yeterlilik” becerilerinin gelişimi ve “özyeterlik inançlarının” değişimi incelenmiştir. Araştırmanın örneklemini Ege Üniversitesi Eğitim Fakültesi Temel Eğitim Bölümü Sınıf Eğitimi lisans programında 2015-2016 eğitim-öğretim yılında, 3.sınıfta öğrenim gören öğretmen adayları oluşturmuştur. Araştırmanın nicel boyutunda 53; nitel boyutunda ise 14 öğretmen adayı katılım göstermişlerdir. Araştırma üç öğretim dönemini kapsayan boylamsal bir çalışma olup, veriler hem nicel hem de nitel yöntemlerle toplanıp değerlendirilmiştir. Nicel verilerin toplanmasında öğrencilerin demografik bilgilerini de içeren “genel yeterlik” ve “özyeterlik” ölçekleri; nitel verilerin elde edilmesinde ise “yarı yapılandırılmış görüşme formu” kullanılmıştır. Nicel verilerin çözümlenmesinde betimsel analiz ve bağımlı gruplar t-testi kullanılmıştır. Nitel verilerin analizinde ise, içerik analizinden yararlanılmıştır. Bu analizde veriler kodlanmış, temalar bulunmuş, kodların ve temaların düzenlenmesinin ardından bulgular tanımlanmış ve yorumlanmıştır. Araştırmadan elde edilen bulgular nicel ve nitel bulgular olmak üzere ayrı başlıklarda verilmiştir. Araştırma sonuçları öğretmen adaylarının uygulama derslerine gitmeden önce kendilerini Matematik ve Türkçe derslerinde yeterli, Fen derslerinde ise yetersiz hissettiklerini ortaya çıkarmıştır. Bunun yanı sıra, uygulama derslerine gitmeden önce en çok sınıf yönetimi ile sınıf içi iletişim konularında deneyim kazanma beklentisi içinde oldukları belirlenmiştir. Ayrıca araştırma, hem Okul Deneyimi hem de Öğretmenlik Uygulaması derslerinin adayların ölçme ve değerlendirme alanlarında yeterlikleriyle ilgili görüşleri üzerinde etkisinin çok zayıf olduğu sonucunu ortaya çıkarmıştır. Okul Deneyimi ve Öğretmenlik Uygulaması dersleri sonrasında öğretmen adaylarının derslere yönelik sundukları önerilere bakıldığında tamamının deneyim zenginleştirmeye yönelik olduğu görülmüştür. Öğretmen adayları sadece öğretim süreci ile ilgili değil bunun yanı sıra okulun işleyişi, öğretmen-yönetici ilişkileri, velilerle iletişim ve bürokratik konularda da deneyim ihtiyacı duyduklarını belirtmişlerdir. Ayrıca daha fazla sayıda ve daha farklı türde okul deneyimlerine (özel okul, köy okulu, birleştirilmiş sınıf vb.) ihtiyaç duymaktadırlar. Öğretmen, öğrenci ve okul açısından hem olumlu hem de olumsuz nitelikte deneyimler edinmek istemektedirler. Uygulama derslerinin lisans yıllarının ilk yıllarından itibaren başlaması gerektiği yönünde görüşler de oldukça yoğun dile getirilmiştir. Araştırmada elde edilen diğer bir sonuç ise son sınıfta yoğunlaşan Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) hazırlık sürecinin, öğrencilerin uygulama derslerine olan katılım ve ilgisini olumsuz yönde etkilediğidir. Araştırmadan elde edilen sonuçlar çerçevesinde şu önerilerde bulunulabilir: uygulama dersleri öncesi öğretmen adaylarının yeterli ve yetersiz hissettikleri alanların tespit edilip, bu derslerde özellikle adayların yetersiz hissettikleri alanlarda deneyim kazanmalarına olanak sağlayarak gelişimlerine katkı sağlamak mümkün olabilir. Okul deneyimi dersinin içeriği, öğretmen adayına yalnızca gözlem yapması yerine öğrenci ile daha çok etkileşime olanak sağlayacak uygulamaların eklenmesi biçiminde zenginleştirilebilir. Bunun yanı sıra uygulama derslerinin tamamının öğretmen adaylarının ölçme ve değerlendirme konusunda daha fazla deneyime olanak sunacak biçimde yapılandırılması düşünülebilir. Adayların öğretmenlik mesleği ve kendi yeterlikleri konusunda bizzat gözlemleyerek ve yaşayarak gerçekçi bir bakış açısı kazanabilmeleri için lisans eğitiminin birinci sınıfından itibaren her dönem ayrı ayrı olmak üzere gerçek ortamlarda deneyim kazanmaları önerilebilir.In this research, it was tried to examine how the classroom teacher candidates reflect the lessons they have taken in their undergraduate education to the teaching practices and how effective they are. In line with this purpose, the development of "general competence" skills related to the field of teaching within the scope of "School Experience" and "Teaching Practice I and II" courses of classroom teacher candidates and the change of "self-efficacy beliefs" have been examined. The sample of the research consisted of the teacher candidates who are studying in the third grade in the 2015-2016 academic year in the undergraduate program of Ege University Faculty of Education Primary Education Department. In the quantitative part of the research 53 teacher candidates were included; and 14 teacher candidates participated in the qualitative part. The study was a longitudinal study covering three academic periods and data were collected and evaluated both quantitatively and qualitatively. "General competence" and "self-efficacy" scales including demographic information of students were used for quantitative data; and "semi-structured interview form" was used when qualitative data were obtained. Descriptive analysis and paired samples t test s were used in the analysis of quantitative data. In the analysis of qualitative data, content analysis was used. In this analysis, the data were coded, the themes were found and the findings were defined and interpreted after the editing of the codes and themes. Findings obtained from the research are given in separate titles, quantitative and qualitative findings. The results of the research revealed that before going to the Teaching Practice courses, teacher candidates felt themselves enough in Mathematics and Turkish lessons and insufficient in Science lessons. In addition, it has been determined that they are most expected to gain experience in classroom management and classroom communication before going to the practical courses. The research also revealed that both the School Experience and the Teaching Practice courses have very weak effects on the candidates' views on their competences in the areas of assessment and evaluation. It is seen that all of the prospective teacher candidates’ suggestions for the lessons after school experience and teaching practice lessons are aimed at enriching the experience. Teacher candidates stated that they need not only the teaching process but also experience in school operation, teacher-manager relations, communication with parents and bureaucratic issues. They also need more and more different kinds of school experiences (private school, village school, unified class, etc.). They want to have both positive and negative experiences in terms of teacher, student and school. It is also said that the practice courses should start from the first years of their undergraduate years. Another result obtained in the research is that the preparation period of the Public Personnel Selection Examination (KPSS), which is concentrated in the last semester, has affected the participation and interest of the students in the application courses negatively. The following suggestions can be made within the framework of the results obtained from the research: it may be possible to identify areas where pre-service teacher candidates feel insufficient and inadequate and contribute to their development by enabling them to gain experience, especially in areas where candidates feel insufficient. The content of the school experience course can be enriched by adding practices that allow more interactivity with the student, rather than only teacher candidates’ observation in the classroom. In addition to this, it can be considered that all of the application courses are structured so that the teacher candidates can give more experience in measurement and evaluation. In order to gain a realistic perspective on the teaching profession and teacher candidates’ own competences by gaining a realistic perspective by themselves, it is advisable to gain experience in real-life situations, each semester starting from the first year of undergraduate education