Kişilik ve öncü bireysel değerler bağlamında yönetim tarzları açısından liderlik davranışları üzerine bir araştırma

GENEL BİLGİLERİsim ve Soyisim : Sevcan PINARAnabilim Dalı : İşletmeProgram : Yönetim ve OrganizasyonTez Danışmanı : Prof. Dr. Olcay Bige AŞKUNTez Türü ve Tarihi : Doktora – 2022Anahtar Kelimeler : Kişilik özellikleri, bireysel değerler, liderlik davranışlarıÖZETGünümüz çalışma koşulları içerisindeki değişimlerden işletme yapılarının da etkilendiği, farklı ihtiyaçların, farklı iş yapış şekillerini de beraberinde getirdiği görülmektedir. İşletme yöneticilerinin de bu değişimler karşısında, hem işgörenleri ile doğru ilişkiler kurabilme yetisine sahip olmaları, hem de kurumlarının varlığını devam ettirebilmek için, etkin yönetim yapıları hakkında bilgi sahibi olmaları gereklidir. Bu doğrultuda tüm bu gelişmelerden, yöneticilerin yönetim tarzları ve liderlik davranışlarının da kaçınılmaz şekilde etkilendiği ifade edilmektedir. Tez çalışmasının kurgulanması aşamasında öncelikle birbirinden farklı kişilik özelliklerine sahip olan yöneticilerin kişilik yapılarına ve liderlik davranışlarına odaklanan mevcut çalışmalar incelenmiştir. Sonrasında yöneticilerin sadece kişilik yapılarının incelenmesinin liderlik davranışlarına etkisini açıklamakta yetersiz kaldığı bulgularına ulaşılmıştır. Tam bu noktada ise yöneticilerin davranışlarının nasılını açıklayanın ve aslında davranışlarına rehberlik eden bireysel değer yapılarının da kişilik özellikleri ile birlikte ele alınmasının daha doğru olacağı sonucuna ulaşılmıştır. Bireysel değerlerin de tıpkı bireylerin kişilik özellikleri gibi hem birbiri ile benzerlikleri, hem de bir o kadar farklılıkları kapsadığı görülmüştür. Bu noktada bireylerin davranışlarının temelini onların kişilik özelliklerinin ve bireysel değerlerinin oluşturduğu görülmüş ve çalışmanın ana amacı bu doğrultuda oluşturulmuştur. Yöneticilerin kişilik özellikleri ve bireysel değer yapıları, yaşamlarını etkilediği gibi çalışma yaşamlarını da etkilemektedir. Öncelikle kişilik yapısının farkında olan yöneticilerin kendilerini iyi tanıyacakları ve bu doğrultuda kendilerini yönetme becerilerini öğrenebilecekleri belirtilmektedir. İyi bir yöneticinin öncelikle kendisini yönetebilmesi günümüz çalışma hayatında önceliklendirilmesi gereken hususlar arasında yer almaktadır.Yine yöneticilerin bireysel değer yapılarının farkında olmaları da davranışları açısından önemlidir. Değerleri olan bireylerin bu ilkeler doğrultusunda yollarını kaybetmedikleri, zorlu durumların altından onlar sayesinde çıkabildikleri, yaşayan değer yapıları ile varoldukları değerlerle ilgili pekçok araştırmada farklı açılardan vurgulanmaktadır. Yönetici konumunda çalışan bireylerin belirli bir toplumun kültürel yapısı içinde yetişmeleri ile değer yapılarının da o yönde etkileneceği belirtilmektedir. Araştırma kapsamında yer alan işletmelerin Türk toplumunun bir parçası olması dolayısıyla yöneticilerin liderlik davranışları konusunda kurumsal analizler yaparken, Türk toplumundaki yöneticilerin liderlik davranışlarının profillerini dikkate almanın yararlı olacağı düşünülmüştür. Bu hususta da Paşa vd. (2001) tarafından gerçekleştirilen Türkiye’de görülen lider davranışlarının belirlenmesi amacıyla geliştirilen liderlik davranışları ölçeğinden yararlanılması uygun görülmüştür. Araştırma kapsamında incelenen kavramlarla doğrudan ilgili olan Beş Faktör Kişilik Kuramı, Schwartz’ın Bireysel Değerler Kuramı ve Liderlik Kuramları içerisinde yer alan liderlik yaklaşımlarından yola çıkılarak, öncelikle her kavram ilgili olduğu kuramlar çerçevesinde değerlendirilmiştir. Sonrasında da Kişi-İş ve Değer-Uyum kuramları bağlamında söz konusu kavramlar arasındaki olası ilişkilerin değerlendirilebilmesi hedeflenmiştir.Araştırma sonuçlarına göre yöneticilerin kişilik özelliklerinin liderlik davranışlarına etkisinde bireysel değerlerin aracılık etkilerinin olduğu görülmüştür. Beş faktör kişilik özellikleri alt boyutlarının her biri ile sırasıyla dört farklı liderlik davranışı ve dört bireysel değer alt boyutu oluşturulan hipotezler çerçevesinde tek tek incelenmiş ve ayrıntılı olarak ilgili analizlerine yer verilmiştir. Bu tez çalışması kapsamında incelenen dört farklı liderlik davranışı doğrultusunda, yöneticilerin kişilik yapılarına uygun olan liderlik davranışlarının bireysel değerleri ile biçimlendiği ve baskın hale geldiği gözlenmiştir. Bu noktada kişilik özellikleri ve değerlerin liderlik teorilerinde önemle üzerinde durulması ve araştırılması gereken hususlar olduğunu ortaya çıkarmaktadır. İşletmelerin ve insan kaynakları yöneticilerinin birlikte çalışacakları yöneticilerin seçiminde daha uyumlu ve kaliteli bir ast-üst ilişkisi oluşturabilme yolunda bu bulgular ışığında hareket etmelerinin faydalı olabileceği düşünülmektedir.Anahtar Kelimeler: Kişilik Özellikleri, Bireysel Değerler, Liderlik DavranışlarıABSTRACT GENERAL KNOWLEDGEName and Surname : Sevcan PINARField : BusinessProgram : Management and OrganizationSupervisor : Prof. Dr. Olcay Bige AŞKUNDegree Awarded and Date : Phd - 2022Keywords : Personality traits, individual values, leadership behaviors It is seen that business structures are also affected by the changes in today's working conditions, and different needs bring different ways of doing business. In the face of these changes, business managers need to have the ability to establish the right relations with their employees and to have knowledge about effective management structures in order to maintain the existence of their institutions. In this direction, it is stated that the management styles and leadership behaviors of the managers are inevitably affected by all these developments. During the construction phase of the thesis, first of all, existing studies focusing on the personality structures and leadership behaviors of managers who have different personality traits were examined. Afterwards, it was found that examining only the personality structures of managers was insufficient to explain the effect of leadership behaviors. At this point, it has been concluded that it would be more accurate to consider the individual value structures that explain the behavior of the managers and actually guide their behavior together with the personality traits. It has been seen that individual values include both similarities and differences, just like the personality traits of individuals.At this point, it has been seen that the basis of the behaviors of individuals is their personality traits and individual values, and the main purpose of the study has been established in this direction. The personality traits and individual value structures of the managers affect their working lives as well as personal lives. First of all, it is stated that administrators who are aware of their personality structure will know themselves well and can learn self-management skills in this direction. The ability of a good manager to manage herself/himself first is among the issues that should be prioritized in today's working life. It is also important for managers to be aware of their individual value structures in terms of their behavior. It is emphasized in many studies about the values that individuals with values do not lose their way in line with these principles, that they can get out of difficult situations thanks to them, and that they exist with their living value structures. It is stated that when individuals working in managerial positions are brought up within the cultural structure of a particular society, their value structures will also be affected in that direction.Since the businesses within the scope of the research are a part of the Turkish society, it was thought that it would be useful to consider the profiles of the leadership behaviors of the managers in the Turkish society while making institutional analyzes on the leadership behaviors of the managers. In this regard, Paşa et al. (2001), it was deemed appropriate to use the leadership behaviors scale developed to determine the leader behaviors observed in Turkey. Based on the leadership approaches included in the Five Factor Theory of Personality, Schwartz's Theory of Individual Values and Leadership Theories, which are directly related to the concepts examined within the scope of the research, firstly each concept was evaluated within the framework of the theories it is related to. Afterwards it was mentioned in the context of Person-Work and Value-Harmony theories. It is aimed to evaluate the possible relationships between the concepts in question.According to the results of the research, it has been seen that individual values have mediating effects in the effect of the personality traits of the managers on the leadership behaviors. Each of the five factor personality traits sub-dimensions and four different leadership behaviors and four individual values sub-dimensions were examined one by one within the framework of the hypotheses and detailed analyzes were included. In line with the four different leadership behaviors examined within the scope of this thesis, it was observed that the leadership behaviors suitable for the personality structures of the managers were shaped by their individual values and became dominant. At this point, it reveals that personality traits and values are issues that need to be emphasized and investigated in leadership theories. It is thought that it may be beneficial for businesses and human resources managers to act in the light of these findings in order to create a more harmonious and high quality subordinate-superior relationship in the selection of managers to work with.Key Words: Personality Traits, Individual Values, Leadership Behavior