Abdülganî en-Nâblusî ve Osmanlı dönemi fıkhî tartışmalara yaklaşımı

Abdülganî en-Nâblusî (1640-1731) 17-18. yüzyıllarda Şam'da yaşamış çok yönlü bir âlimdir. Hanefî mezhebine mensup olan Nâblusî, başta fıkıh ve tasavvuf olmak üzere; kelam, hadis, tefsir, Arap dili ve edebiyatı, cifr, rüya tabiri, tarih ve seyahatname gibi birçok alana dair üç yüze yakın eser kaleme almıştır. Nâblusî'nin daha ziyade tasavvufî yönüne dair çalışmalar yapılmış; onun fıkıh eserleri ve fıkhî yönü kapsamlı bir şekilde incelenmemiştir. Bu çalışmada öncelikle Nâblusî'nin hayatı ve eserleri hakkında bilgi verilmekte ve bilhassa fıkıh eserleri detaylı bir şekilde incelenmektedir. Ardından Nâblusî'nin yaşadığı dönemde Osmanlı Devleti; siyasî, sosyal, iktisadî, ilmî ve kültürel açıdan ele alınmaktadır. Nâblusî'nin fıkıh düşüncesi; eserleri ve yaşadığı dönem dikkate alınarak, onun bazı usûl ve fürû meselelerine yaklaşımı üzerinden incelenmektedir. Nâblusî Osmanlı Devleti'nde birtakım hararetli tartışmaların olduğu bir dönemde yaşamış ve bu tartışmalara kayıtsız kalmamıştır. Literatüre Kadızâdeliler ve Sivâsîler tartışması olarak geçen bu tartışma konularından bir kısmı da fıkhî konulara dairdir. Tartışılan konulara dair Nâblusî, müstakil eserler yazmış ve Kadızâdeliler'in el kitabı mahiyetindeki İmam Birgivî'nin et-Tarîkatü'l-Muhammediyye adlı eserini şerh etmiştir. Nâblusî Kadızâdeliler ve Sivâsîler'in tartıştıkları bu fıkhî meselelerden tütün, kahve, musiki, sema, raks ve deverân gibi konuları yazdığı eserlerde detaylı bir şekilde incelemektedir. Kadızâdeliler ve Sivâsîler hakkında detaylı bilgi verdikten sonra, taraflar arasındaki fıkhî tartışmalar ve Nâblusî'nin bu tartışmalara yaklaşımı ortaya konulmuştur. Sonuç olarak bu çalışmada Nâblusî'nin hemen hemen tüm İslâmî ilimlere vukufiyeti olan, yaşadığı dönemi iyi okuyup anlamaya çalışan, usûlde sırf mukallid olmakla birlikte fürûda mezhep içi tercihler yaparak ictihad edebilen bir fakîh olduğu tespit edilmiştir.Abd al-Ghanī al-Nabulusī (1640-1731) is a multidisciplinary scholar who lived in Damascus in the 17-18th centuries. As a Hanafī scholar, he wrote more than three hundred books/booklets (treatises), most of them in the area of Islamic law and Sufism, and the rest in the field of kalam, hadith, Arabic language and literature, `ilm al-jafr, dream interpretation, history, and travel book. Up to now, scholars have been focused on al-Nabulusī's Sufism, leaving his works on Islamic law understudied. In this study, I shall first give information about al-Nabulusī's life and all of his books, giving particular attention to and a detailed analysis of his works on Islamic law. Following this, I will lay out the political, social, economic, scientific, and cultural climate of the Ottoman Empire during al-Nabulusī's lifetime. The analysis of al-Nabulusī's legal thought is carried out through an assessment of his approach to issues of uṣūl al-fiqh (regarding method) and furū' al-fiqh (regarding practice), taking into account his book and the time he lived. Al-Nabulusī was a contemporary of some fierce debates in the Ottoman Empire and was not indifferent to these debates. Known as Kadızādelis and Sivasīs debate, some of these debates were also concerned with legal issues. Al-Nabulusī dedicated separate books and booklets on these controversial subject matters, besides writing a commentary on Birgivî Mehmed Efendi's al-Tarīqa al-Muhammadiyya, which was considered as the handbook of the Kadızādelis. In these books and booklets, he thoroughly examines some of the issues that were discussed by Kadızādelis and Sivasīs, such as tobacco, coffee, music, samā, raqs (dancing), and devrān. After giving detailed information about the Kadızādelis and the Sivasīs, and the legal debates between these two groups, I shall present al-Nabulusī's approach to these debates. As a result, this study shows that al-Nabulusī, being knowledgeable nearly in all Islamic sciences, was an alfaqui (faqih) who was trying to read and understand his time adequately and was able to give his own ijtihad (juridical opinions) in practical issues even though he was an imitator in issues regarding uṣūl al-fiqh (regarding method)