Sakarya Nehri Göksu Çayı Havzası’nın doğal ortam koşulları kapsamında sürdürülebilir havza yönetimi ve planlaması

Araştırmada, Sakarya Nehri Havzası’nın batı sınırını oluşturan, doğal ve beşeri coğrafya koşullarının çeşitlilik arz ettiği, yoğun etkileşim içerisinde olduğu, doğal afetler ile beşeri kaynaklı sorunların geçmişten günümüze meydana geldiği, sosyo-ekonomik gelişimin hedeflendiği Göksu Çayı Havzası incelenmiştir. Göksu Çayı Havzası’nın bütüncül ve coğrafi bakış açısının ortak merkezinde incelenme isteği, çeşitli analiz ve yöntemler kullanılarak farklı, güncellenebilir, teknolojik havza yönetim modelinin ortaya konma arzusu çalışmanın amacını oluşturmuştur. Çalışmada, coğrafi araştırma yöntemleri ile Coğrafi Bilgi Sitemleri (CBS) ve Uzaktan Algılama (UA) teknikleri etkin kullanılmış, birçok kantitatif ve kartografik veriyi ortaya koyan çeşitli analizler yapılmıştır. Çalışma beş ana bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde Göksu Çayı Havzası’nın doğal ortam koşulları detaylıca incelenmiş, ikinci bölümde beşeri coğrafya özellikleri araştırılmıştır. Daha sonra Göksu Çayı Havzası ve 53 alt havzasına uygulanan 44 farklı morfometrik indisle jeolojik, jeomorfolojik, hidrografik ve katostarofik değerlendirmeler yapılmıştır. Havzadaki risklerin dağılışını ve etki alanlarını ortaya koymak amacıyla Analitik Hiyerarşi Süreci (AHS) ile havzanın deprem, erozyon, heyelan, sel, taşkın, kuraklık, kaya düşmesi, fırtına, orman yangını ve antropojenik kaynaklı tehlike duyarlılık-risk analizleri ortaya konmuştur. Çalışmanın ilk dört bölümünde elde edilen bulgularla araştırmanın son basamağında havzanın bütünleşik kapsamda coğrafi bakış açısıyla yönetim ve planlaması modellenmiştir. Göksu Çayı Havzası’nın yönetim ve planlaması yedi alt modelden oluşmaktadır. Doğal ortam koşullarının etkisi, uygunluk analizleri, arazi kullanım simülasyonları, morfometrik analizlerle önceliklendirme ve risk analizleri kapsamındaki alt modellerde farklı yöntem ve tekniklerle elde edilen bulgular, kümeleme analizi ve SWOT analizi alt modellerinde tekrar değerlendirmiş ve havzanın planlaması, dağılış ve önerilerle birlikte sunulmuştur. Havzanın yönetim modelindeki bulguların ortaya koyduğu sorun alanları, problemler, geleceğe dönük değişimler, risk alanları ve kullanılabilir koşulların sağladığı olanaklar üzerinden bütünleşik, coğrafi ve sürdürülebilir bakış açısı ile çözüm önerileri açıklanmıştır.In the research, the Göksu River Basin has been examined which forms the western border of the Sakarya River Basin, where natural and human geographical conditions are diverse and in intense interaction at the same time, where natural disasters and human-induced problems have occurred from the past to the present, where socio-economic development is targeted. The desire to examine the Göksu Stream Basin in the common center of the holistic and geographical perspective, and the desire to reveal a different, updatable, technological watershed management model by using various analyzes and methods have formed the purpose of the study. In the study, geographical research methods, Geographical Information Systems (GIS) and Remote Sensing (RS) techniques were used effectively, and various analyzes were made that reveal many quantitative and cartographic data. The study consists of five main parts. In the first part, the natural environment conditions of the Göksu River Basin were examined in detail, and in the second part, human geography features were investigated. Afterwards, geological, geomorphological, hydrographic and catastrophic evaluations were made with 44 different morphometric indices applied to Göksu River Basin and 53 sub-basins. In order to reveal the distribution of the risks in the basin and their impact areas, the Analytical Hierarchy Process (AHP) and the sensitivity-risk analyzes of the basin's earthquake, erosion, landslide, flood, overflow, drought, rockfall, storm, forest fire and human-induced hazards were made. In the last step of the research, with the findings obtained in the first four parts of the study, the management and planning of the basin were modeled with an integrated scope from a geographical perspective. The management and planning of the Göksu River Basin consists of seven sub-models. The findings obtained with different methods and techniques in the sub-models within the scope of the effect of natural environment conditions, suitability analyses, land use simulations, prioritization with morphometric analyzes and risk analyzes were re-evaluated in cluster analysis and SWOT analysis sub-models, and the planning of the basin, distribution and recommendations were presented. The problem areas, problems, future changes, risk areas and the possibilities provided by the usable conditions revealed by the findings in the management model of the basin are explained with an integrated, geographical and sustainable perspective