YARATICI MUHASEBE UYGULAMALARININ ORTAYA ÇIKARTILMASINDA BENEİSH MODELİ: BİST ŞİRKETLERİ ÜZERİNE AMPİRİK BİR ÇALIŞMA

İşletme içi veya işletme dışı finansal bilgi kullanıcıları, işletmelerin finansal ve finansal olmayan bilgilere gereksinim duymaktadır. Söz konusu bu bilgilerin, kullanıcıların ihtiyaçlarına cevap verebilecek nitelikte şeffaf, doğru ve gerçeğe uygun bir biçimde sunulması oldukça önem arz etmektedir. Yaratıcı muhasebe uygulamaları işletmelerin manipülasyona başvurabilmek için sık bir şekilde uyguladıkları yöntemler arasında yer almaktadır. Bu noktada yaratıcı muhasebe, boşluklardan faydalanarak finansal tabloların yanıltıcı biçimde sunulması olarak ifade edilmektedir. İşletmeler, yaratıcı muhasebe uygulamalarını kullandıklarında kısa vadede olumlu sonuçlar elde etmekte olup, uzun vadede ise son derece olumsuz sonuçlar ile karşı karşıya kalabilmektedirler. Özellikle, Enron, Parmalat, Worldcom gibi 2000’li yıllarda büyük işletmelerin karşılaştıkları ve sonucu iflasla sonuçlanmış finansal skandallaryaşanmıştır. Aynı zamanda Enron olayına bağlı olarak uluslararası bir denetim işletmesi olan Arthur Andersen’ın, yaptığı usulsüzlükler nedeniyle denetim lisansınıniptal edilmesiyle beraber yaratıcı muhasebe önem kazanmış ve literatürde sık bir şekilde tartışılmaya başlanmıştır. İşletmelerin finansal manipülasyonuna başvurup/başvurmadıkları, çeşitli modeller aracılığıyla tespit edilmeye çalışılmaktadır. Çalışmada bu modellerden Beneish Modeli ve modelin Türkiye’ye uyarlanması sonucu elde edilen Beneish TR (Türkiye) Modeli kullanılmıştır. Çalışmada işletmelerin birden fazla döneme ait finansal tablolarının dikkate alınmasıyla araştırmanın, literatüre katkı vereceği düşünülmektedir. Çalışmada, KAP (Kamu Aydınlatma Platformun)’da işlem gören Kimya, İlaç, Petrol, Lastik ve Plastik Ürün sektöründeki işletmelerin verilerinden faydalanarak manipülasyon yapıp/yapmadıkları Beneish Modelinin Orijinal versiyonu ve Beneish Modeli TR ile tespit edilmeye çalışılmıştır. Çalışmanın sonucunda, 2019 yılında Beneish Orijinal ve Beneish TR denklemleriyle hesaplanan Zi değerleri sonucunda, her iki uygulamada 2 işletmenin riskli olduğu ve 7 işletmenin yüksek riskli olduğu görülmüştür. 2020 yılında Beneish Orijinal ve Beneish TR denklemleriyle hesaplanan Zi değerleri sonucunda, her iki uygulamada, 1 işletmenin riskli olduğu ve 10 işletmenin ise yüksek riskli olduğu tespit edilmiştir. 2019-2020 yılında Beneish Orijinal denklemiyle hesaplanan Zi değerleri sonucunda 23 işletmenin yüksek riskli olduğu görülmüştür. 2019-2020 yılında Beneish TR denkleminde hesaplanan Zi değerleri sonucunda, 3 işletmenin riskli olduğu ve 1 işletmenin yüksek riskli olduğu sonucuna ulaşılmıştır