Testing a model of Biopsychosocial Model of Successful Aging based on socioemotional selectivity theory

Tüm dünyada nüfusun yaşlanması ve yaşam süresinin artması ile birlikte, yaşlılık döneminde iyilik halini korumak olarak tanımlanan başarılı yaşlanmaya yönelik artan bir ilgi vardır. Bunu karşın, ülkemizde çok az sayıdaki araştırma başarılı yaşlanma ve ilişkili faktörler üzerine odaklanmıştır. Bu araştırmada, başarılı yaşlanma hem Rowe ve Kahn'ın (1997) biyomedikal başarılı yaşlanma modeli hem de psikososyal başarılı yaşlanma modelleri temelinde ele alınarak, a) kurumda ve evinde yaşayan yetişkinlerde başarılı yaşlanma profillerini açığa çıkarmak, b) gelişimsel uyum modeli (Martin ve Martin, 2002) temelinde oluşturulan geçmiş ve güncel gelişim döneminde deneyimlenen bir dizi faktörün başarılı yaşlanma üzerindeki doğrudan ve dolaylı etkilerini incelemek ve c) Carstensen ve arkadaşlarının (1999) sosyoduygusal seçicilik kuramının biyopsikososyal başarılı yaşlanma modeli olarak ele alınıp alınamayacağını sınamak amaçlanmıştır. Araştırmaya 50 yaş veya üzerinde olan ve 'Standardize Mini Mental Test' inden 19'un üzerinde puan alan 478 katılımcı dâhil edilmiş ve veriler psikolojik iyi oluş ve yaşam doyumu gibi bir dizi ölçek seti, çoktan seçmeli, likert tipi ya da açık uçlu sorular ile elde edilmiştir. Tanımlayıcı ve ön analizler için SPSS.23 ve R (Versiyon 3.3.2), yapısal eşitlik modeli analizi için ise Mplus 8.3 (Muthén ve Muthén, 1998 - 2017) kullanılmıştır. Elde edilen sonuçlara göre a) başarılı yaşlanma yaygınlığının yaşanılan bağlam ve yaş grubuna göre değişmekle birlikte bütün örneklemde %6.3 olduğu, b) bireyin içinde bulunduğu gelişim döneminde deneyimlenen öznel gelir durumu ve sosyal destek kaynakları kadar ebeveynler ile birlikte yaşama durumu ve eğitim gibi yaşamın erken dönemlerinde deneyimlenen faktörlerin de başarılı yaşlanma üzerinde etkili olduğu ve c) sosyoduygusal seçicilik kuramı temelinde oluşturulan biyopsikososyal başarılı yaşlanma modelinin uyum iyiliği değerlerinin kabul edilebilir düzeyde olduğu bulunmuştur. Elde edilen bu bulgular, bireylerin sosyal ve psikolojik kaynaklarını göz önüne alan ve bütün yaşam süreci boyunca başarılı yaşlanma koşullarını iyileştirmeyi amaçlayan politik, toplumsal ve bireysel anlamda daha fazla çaba gösterilmesi gerektiğine işaret etmektedir.With population ageing and increasing longevity in all over the world, there is growing interest in successful aging (SA) which defined as to maintaining well-being in old age. However, few studies focused on the prevalence and related factors of SA among Turkish adults. SA was operationalized by the criteria suggested by both biomedical (Rowe and Kahn, 1997) and psychosocial successful aging models. The objectives of this study were a) to identify profiles of SA in living nursing homes and dwelling in the community, b) to examine direct and indirect effects of proximal (e.g., current socioeconomic resources) and distal variables (e.g., parental separation) on SA using the developmental adaptation model (Martin & Martin, 2002), and c) to test hypotheses derived from socioemotional selectivity theory (Carstensen et al., 1999) as a biopsychosocial successful aging model. Data were obtained from 478 adults aged ≥50 who scored more than 19 points on the "Standardized Mini Mental State Examination Test". SPSS.23 and R (Versiyon 3.3.2) were used to obtain preliminary and descriptive statistics. Structural equation modeling was done using Mplus 8.3 (Muthén & Muthén, 1998–2017). The results indicated that, a) depending on the living arrangements, age groups and criterias, the prevalence of SA in all sample is 6.3% b) "distal" influences experienced in the early stages of life such as living with parents and education have effective on SA as well as "proximal" influences including subjective income and social support sources, and c) Carstensen’s et al. (1999) socioemotional selectivity theory which is psychologically based model and which is life-course oriented, can be considered biopsychosocial SA model in the future studies. These results suggest that more political, social, and individual efforts that take into account the social and psychological resources of individuals and aim to improve successful aging conditions throughout the entire life cycle are necessary