Türkiye'de reklamcılığın gelişimi ve bu gelişim içerisinde İzmir reklamcılığının yeri

Özellikle sanayi devriminden sonra tüm dünya toplum - larmda görülen teknolojik gelişmeler ve bu gelişmelerin bireyler üzerindeki etkileri, o güne kadar bir bilim dalı olarak kabul edilmeyen bir çok mesleğin de gelişimine ne - den olmuştur. Bunlardan biri de, » REKLAMCILIK" tır. Sanayileşme ile ortaya çıkan hızlı makineleşme, mal ve hizmetlerdeki farklılaşma ve tüm bu mal ve hizmetlerin kitlelere ulaştırılması sorunu " Reklâmcılık " olgusunu ön plana çıkarmıştır» Reklâmcılık özellikle rekabete daya lı piyasalarda hem çeşitli mal ve hizmetlerin nerede, na - sil ve hangi fiyata temin edilebileceğini ve ne şekilde kullanılacağını tanıtırken,h*iiketieilere harcamalarını a - kılcı bir şekilde yapmaları için onları eğitmeye çalışmak ta hem de işletmelere en elverişli pazarları bulma konusun da destek olurken, sermayelerini verimli alanlara yatırma larını teşvik etmektedir. Amerikan Pazarlama Blrliği"nin yaptığı tanıma göre Reklâmcılık; Herhangi bir malın, hizmetin veya fikrin be - deli verilerek ve bu bedelin kimin tarafından ödendiği an laşılacak biçimde yapılan tanıtım faaliyetlerinin tümüdür. Çoğu zaman yanlış değerlendirilmesine rağmen reklâm ---269 - cılık* ilginç, dinamik ve gittikçe gelişen bir sektördür, özellikle gelişmiş ve gelişmekte ölen kapitalist ve sosya list ekonomik sistem® sahip olan ülkelerde kullanılan ö* - nemli bir pazarlama aracıdır» İster köyde ister kentte ya şıyor olsun her insanın bir mal veya hizmeti satın almak için haklı bir sebebinin ©İması, tüketicinin yalnız w Eko nomik İnsan.* olarak değerlendirilmesine neden olmaktadır. Böylece sosyal ve ahlaki değerlerden uzak bazı rek lamcılar ortaya koydukları reklâmlarla, ürünle ilgili asil. sız iddialar ileri sürebilmekte, kişiler ihtiyaç duymadık ları şeyleri satın almaya yöne lebi İme kt e ve milyonlarca ki yi zevkten yoksun reklâmlarla bıktın İma kt a, korku ve bil gisizliğin kötüye kullanımı söz konusu olmaktadır. Sonuçta da reklâmcılık sektörü; Sosyal, ekonomik ve hukuki açılar dan çeşitli tenkitlere maruz kalmaktadır. Reklâmı yeren bu kişiler onu* aşırı derecede ikna edici, gerçek olmayan de ğerleri önemsetici, gereksiz tüketime yol açıcı, korkuyu tahrik edici, maliyetleri dolayısıyla fiyatları yükseltici kıt kaynakların ve fonların yanlış kullanımına yol açıcı, tekelci etki yaratıcı olmakla suçlamaktadır. Tüketicinin korunması ve haksız rekabetin önlenmesi açısından reklâmcılıkta* dinekt veya endirekt kontrol sis-?* 270 - tealine ihtiyaç duyulmaktadır. Endirekt kontrol sistemi, reklâmcının profesyoneli zm duygusu ile toplumsal ve anla - ki sorumluluk çerçevesi içerisinde, tüketiciyi koruması - dır. Direkt kontrol sistemi ise, tüketicinin zayıflık un - surunu ortadan kaldırabilmek amacıyla haksız rekabete en - gel olan veya dürüst rekabeti sağlayan mevzuat çıkarmaktır. Reklâmcılığın anavatanı sayılan ABD"' de 1903 yılında başla yan çalışmalar, I9Î3 yılında uygulanmaya başlayan * Rek - lâmcılıkta Milletlerarası Dürüst Uygulama Yasası H,,nda derlenmiştir..fürkiye'de reklâmcılığın gelişimi, fiüsyanm diğer ülke ler inde ki gelişiminden pek farklı olmamıştır. Aynı tarih - sel sürecin izlendiği bu gelişim içinde ekonomik ve ticari hareketlerin paralelinde reklâmcılık, bugün kü seviyesine ulaşmıştır. îürkiyev de reklâmcılığın başlangıcı seri üre - timdj.r. Ekonomide özel girişimin payının artması ile ülke düzeyinde üretim hızlanırken tüketici kümelerinin ilgisinin çekilmesine yönelme de hızlanmıştır, sonuçta, modern pazar lama ve reklâmcılığın temelleri atılmıştı*. Ülkemizde reklâmcılığın gelişimi, üç bölüme ayrılarak incelenebilir* Televizyon öncesi dönem, televizyon reklâm larının başladığı dönem ve ticari firmaların çağdaşlaşma-*. 271 - sürecinin başladığı dönem olmak üzere. »Bu dönemler incelen diğinde reklâmların kitle iletişim araçlarına dengeli bir şekilde dağıldığı gözlenmektedir. Dünden bugüne reklâmcı - lığın gelişimi reklâm yaptırıcılar» tarihsel gelişim süre- ci ve bu süreç içerisinde Basın reklâmları, radyo ve tele vizyon reklâmları, film reklâmları ve reklâm ajansları açı, sından ele alınarak incelendiğinde, sektörel gelişimin, tüm dünyada olduğu gibi hizmet ve sanayi sektörü ile oran tılı olarak geliştiği gözlenmiştir. Tek fark, Tür ki ye x deki Reklâmcılık Sektörü" nün gelişiminin, dünyâya nazaran daha gec başlaması ve gelişim hızının daha yavaş olmasıdır. Bugün Türkiye* de geçmişi 40-45 yıla yaklaşan reklamcı, lar a, 100 kişilik kadrosu ile 2 0-25 milyarlık cirolara sa hip reklâm ajanslarına rastlanmaktadır, 1985-90 arasında ki reklâm harcamalarına bakıldığı da, bu gelişim izlenebil mektedir. Ve 1990 yılında, Türkiye geneline bakıldığında 1. 308.281.7 milyon TlTiık reklâm harcaması yapıldığı görül mektedir. Türkiye'nin alıcı pazar konumumdan satıcı pazar konumuna gelmesi, iş adamlarının ve tüketicinin reklâmcılık konusunda bilinçlenmesi, etkin bir otokoatrol sistemimin kurulmaya çalışılması, tüketiciyi koruma konusunda çalış - malarım başlatılması ve devlet tarafımdan desteklenmesi,» 272 - devletin Mr reklâm verem olarak gündeme gelmesi, kitle i- letişim araçlarındaki olumlu gelişmeler ve bunların içimde ÎRfmim elindeki tekelin yok olarak rekabet zorunluluğunu® doğması sonucumda kendini yenileme çalışmalarına başlaması reklâmcılarım pratik kadar eğitim ve örgütlenmeye önem ver me si....Reklâm sektörünüm gelişimi açısından büyümesinin tamam ve aynı şekilde büyüme kanallarının da açık olduğu - nm göstermektedir. Kamunun yarattığı haksız rekabet, TRT aracılığıyla yaratılan medya tekeli ve Basın İyan Kurumu * nun yarattığı ve taşıdığı fonksy onlar la savaşı İmaya baş - lanmış tır. Çocukluk dönemini geride bırakarak delikanlılık dö - neminde üyesi olduğu pazarlamanın hızlı gelişimine para - lel olarak büyüyüp serpilmeye başlayan Türk Reklâmcılık Sektörü ekonomik tempomuza uyarak hızlı bir gelişme gös - termesine rağmen» halen ülkemizdeki bölgesel özellikler - den etkilenmektedir. Bu etkiler ve reklâmcılık sektörünün belli bir yerde merkezileşmesi, beraberinde çeşitli sorum ları da gündeme getirmektedir. Bugüm içim reklâmcılık sektörümüzdeki em büyük payı İstanbul şehri almaktadır. Türkiye genelinde gerçekleştiri len kalkınma hareketleri sırasında politik ve ticari öne --u 273 - mimim birdenbire anlaşılmasıyla İstambul şehrî Türkiye e i© nomi sinin kalbi durumuma gelmiştir. Ticaret ve ekonomi açı sındam yıllar boyu ilk sıralarda yer alam İzmir, alt sıra lara düşmüştür. Sanayi ve ekonomi alanımda izlenen bu dur- raklama doğal olarak reklâmcılık sektörünü de etkilemiş - tir. Ticaret Odası" na bağlı İzmir Reklâmcılar Derneği ta - rafından gerçekleştirilen ve İzmir" li reklâm verenleri kaj§ sayam bir anket çalışması ve yine şehir bazında iş adamla rımız, basım organlarınız ve reklâm ajanslarımı^ açısından İzmir reklâmcılığının sorunları, konumu ve bu sorunlarım nedenleri hakkımda yaptığımız anket çalışması sonunda elde edilen genel tablo, İzmir Reklâmcılık Sektörünüm bir durak lama devresi geçirmiş olmasına rağmen gelişimine devam et mekte olduğudur. Tabloya bakıldığında, İzmir Reklâmcılık Sektörünüm Türkiye genelindeki reklâmcılık sektörü ile ay nı çizgide hareket ettiği ve gelişim sırasında en büyük görevim reklâmcılığa meslek edinmiş kişilere düştüğü görülmektedir