Alevîlik-Bektaşîlik Araştırmalarında Yöntem Problemi Etrafında Bazı Düşünceler

Ein wesentlicher Teil der Probleme in der Forschung zum Aleviten- und Bektaschitentum, die sich in letzter Zeit deutlich intensiviert hat, resultiert aus Problemen in Bezug auf Methode und Ansatz. Das Problem der Methode betrifft in erster Linie den Zugang zu wissenschaftlich korrekten und gültigen Informationen über die untersuchten Themen, Fragen und Probleme sowie die korrekte und angemessene Analyse und Auswertung dieser Informationen. Die Forschung zum Aleviten- und Bektaschitentum sieht sich diesbezüglich mit zahlreichen ernsthaften Problemen konfrontiert. Ideologische und politische Einstellungen müssen unbedingt vermieden und die wissenschaftliche Methode und ein objektiver Ansatz stattdessen in den Vordergrund gestellt werden. Darüber hinaus ist ein solcher Ansatz sehr wichtig, um zu verhindern, dass das jeweilige Thema zum Material für politische oder ideologische Debatten wird. Studien, die dementgegen durch außerwissenschaftliche Faktoren beeinflusst sind und von einem ideologischen Standpunkt ausgehen, sorgen lediglich dafür, dass das betreffende Thema noch verworrener und letztlich unentwirrbar wird. Von einem besseren Verständnis und einer besseren Analyse ist hier ganz zu schweigen. Dabei liegt auch auf der Hand, dass wir uns stets bewusst sein sollten, dass es sich beim Aleviten- und Bektaschitentum um ein vielschichtiges Thema handelt. Es ist Thema nicht nur der Sozialwissenschaften, sondern auch der Theologie und weist historische, religiöse, politische, soziologische und gegenwartsbezogene Dimension auf. Es ist von großem Vorteil, den umfangreichen historischen Hintergrund der Thematik zu kennen, diesen historischen Verlauf tiefgründig zu analysieren und die vielen Faktoren, die dieser Prozess hervorgebracht hat, zu berücksichtigen. In diesem Artikel wird auf die allgemeinen methodischen Probleme eingegangen, die sich in der Forschung zum Aleviten- und Bektaschitentum in der Türkei zu beobachten sind, und im Rahmen einiger Überlegungen versucht, diesbezüglich Lösungsansätze darzulegen. Zunächst werden die wichtigsten in der Fachliteratur anzutreffenden Probleme herausgearbeitet. Anschließend folgt eine Auseinandersetzung mit den wichtigsten Forschungsgebieten, die sich mit der Methodologie befassen und diesbezüglich einige Antworten liefern, und den verschiedenen Ansätzen in Bezug auf diese Gebiete sowie auch mit Hacı Bektaş Veli, der im Mittelpunkt dieser ganzen Diskussionen steht.An important part of the problems concerning the researches of Alevism-Bektashism which have been strikingly concentrated in recent periods are due to the problems of methods and approaches. First of all, the problem of the method is a matter of being able to reach the correct and valid information about the subject and issues and problems being studied in a scientific sence and analyzing and evaluating this information accurately and as required. Therefore, it is an indispensable necessity to stay away from ideological and political attitudes by putting forward an understanding that prioritizes scientific methodology and an impartial approach in Alevism-Bektashism studies struggling with serious problems. In addition to, such an approach is a necessity for the liberation of the subject from material for political or ideological debates. Otherwise, the studies with different motives and ideological perspectives will make the subject more incomprehensible, complex and indescribable.It is obvious that it is necessary to act without forgetting that the Alevi-Bektashi issue is multifaceted; for, this subject is the subject of the theological sciences as well as the social sciences. Therefore, it also has historical, religious, political, sociological and current dimensions. In this context, knowing the historical background of the issue, which has an important historical depth, analyzing this process firmly and taking into account many factors emerging in this process will provide us great advantages.In this paper, we will try to address the problems related to the method that arise in the Alevism-Bektashism researches that are made in our country in general, and to offer some solutions by putting forward some thoughts around these problems. In this context, first of all, the main problems encountered in the literature will be revealed, and then Haci Bektashi Veli, who is the focus of the discussions with different approaches to these areas, and the methodology centred research areas that need to be emphasized at this point and the prominent research areas aimed at better understanding the subject will be emphasized.Son dönemlerde dikkat çekici biçimde yoğunlaştığı görülen Alevîlik-Bektaşîlik araştırmalarında karşılaşılan sorunların önemli bir kısmı, yöntem ve yaklaşım problemlerinden kaynaklanmaktadır. Yöntem problemi, her şeyden önce çalışılan konu, mesele ve sorunlarla ilgili olarak bilimsel anlamda doğru ve geçerli bilgiye ulaşabilme ve bu bilgileri doğru ve gerektiği biçimde analiz etme ve değerlendirebilme problemidir. Bu nedenle ciddi problemler yumağı içinde boğuşan Alevîlik-Bektaşîlik araştırmalarında bilimsel metodolojiyi önceleyen bir anlayış ile tarafsız bir yaklaşımı öne çıkarmak suretiyle ideolojik ve politik tutumlardan uzak durmak, olmazsa olmaz bir zorunluluktur. Ayrıca, konunun politik ya da ideolojik tartışmalara malzeme olmaktan kurtarılması için böyle bir yaklaşım, oldukça önemlidir. Aksi halde farklı birtakım etkenler ve ideolojik bakış açıları ile yapılan çalışmalar, konunun daha iyi anlaşılıp çözümlenmesini bir kenara bırakın, konuyu daha karmaşık ve içinden çıkılmaz bir duruma getirecektir. Alevîlik-Bektaşîlik konusunun çok yönlü olduğunu unutmadan hareket etmek gerektiği de ortadadır; zira bu konu, sosyal bilimlerin konusu olduğu kadar, aynı zamanda ilahiyat bilimlerinin de konusudur. Bu yüzden tarihsel, dinî, siyasal, sosyolojik ve güncel boyutlara da sahiptir. Bu çerçevede önemli bir tarihsel derinliğe sahip olan konunun tarihsel arka planını bilmek, bu süreci sağlam bir biçimde çözümlemek ve bu süreçte ortaya çıkan pek çok etkeni dikkate almak, bize büyük avantajlar sağlayacaktır.Bu makalede, ülkemizde yapılan Alevîlik-Bektaşîlik araştırmalarında genel hatlarıyla ortaya çıkan yöntemle ilgili problemler üzerinde durmaya ve bu problemler etrafında bazı düşünceler ortaya koyarak birtakım çözümler sunmaya çalışacağız. Bu çerçevede öncelikle literatürde karşılaşılan ana problemler ortaya konulacak, arkasından bu noktada üzerinde durulması gereken metodoloji merkezli ve konuyu daha iyi anlamaya yönelik öne çıkan araştırma alanları ve bu alanlara yönelik değişik yaklaşımlarla birlikte tartışmaların odağındaki isim olan Hacı Bektaş Velî üzerinde durulacaktır