Umgengni á grundvelli barnaverndarlaga. Tryggja lög og framkvæmd nægilega vel það sem barni er fyrir bestu?

Það sem barni er fyrir bestu er ein helsta grundvallarreglan þegar kemur að réttindum barna. Hana má m.a. finna í 3. gr. samnings Sameinuðu þjóðanna um réttindi barnsins nr. 19/2013. Hins vegar þarf ekki að vera það sama sem er best fyrir öll börn. Það þarf að meta eftir aðstæðum hverju sinni hvað kann að vera hið rétta úrræði fyrir barnið. Meginreglan kemur fram víða í íslenskri löggjöf t.a.m. í barnaverndarlögum nr. 80/2002 og barnalögum nr. 76/2003 og er rauður þráður í umræddum lögum. Almennt er talið að það sé börnum fyrir bestu að þekkja foreldra sína. Hins vegar geta komið upp aðstæður þar sem samskipti við fjölskyldu eru ekki talin barni fyrir bestu og þá takast þessi mikilvægu réttindi á. Friðhelgi fjölskyldu er vernduð af 71. gr. Stjórnarskrá lýðveldisins Íslands nr. 33/1944. Sérstaka lagaheimild þarf til þess að stíga inn í fjölskyldulífið og hafa afskipti af þeim réttindum. Barnavernd hefur það hlutverk að bregðast við þegar talið er að aðstæður innan veggja heimilis ógni velferð barna. Almennt er leitast við að styðja fjölskyldur en í ákveðnum tilvikum er talið nauðsynlegt að vista barn utan heimilis. Börn eiga rétt á umgengni við kynforeldra sína eftir að hafa verið vistuð utan heimilis, sbr. 74. gr. og 81. gr. bvl. Fjölskylduaðstæður kunna að vera misjafnar og því þarf að meta það hverju sinni hvernig þeirri umgengni er háttað. Í þessari ritgerð verður fjallað um umgengni á grundvelli barnaverndarlaga. Markmið ritgerðarinnar er að skoða hvort nægilegt tillit sé tekið til hagsmuna barna þegar umgengni er ákveðin við þessar aðstæður. Í öðrum kafla ritgerðarinnar verður fjallað almennt um réttindi barna, hvernig þau birtast í Barnasáttmálanum og hvernig friðhelgi fjölskyldu nær til þeirra réttinda. Þá verður í þriðja kafla ritgerðarinnar fjallað um hlutverk barnaverndar og samspil milli friðhelgis fjölskyldu og verndar barna, ásamt úrræðinu að vista barn utan heimili. Í fjórða kafla verður umgengni á grundvelli barnaverndarlaga tekin fyrir, inntak reglunnar ásamt úrskurðum er varða slíka umgengni. Í fimmta kafla ritgerðarinnar verður borinn saman norrænn réttur á löggjöf um umgengni