Aspekty performatywności w audiodeskrypcji dzieł sztuki na przykładzie skryptów audiodeskrypcji w niemieckich muzeach

Wydział NeofilologiiDen Ausgangspunkt für die vorliegende Studie bildet die neuste AD-Praxis an deutschen Museen, die durch eine handlungsorientierte Kunstwahrnehmung und eine ganzheitliche Involvierung blinder respektive sehgeschädigter Kunstrezipienten besticht. Mit seiner aktivierenden Wirkung und dem Ziel, bei Museumsbesuchern mit sensorischen Einschränkungen ästhetische Erlebnisse ohnegleichen hervorzurufen, lässt sich dieses Prinzip auf das Konzept der Performativität beziehen, die bei einem wirkungsintendierten ‚Handeln mit Worten‘ sowie dem affektiven Appellcharakter der AD ansetzt. Die bemerkte Verzahnung kristallisiert sich als Möglichkeit heraus, die Reflexion über die neuere AD-Praxis an deutschen Museen voranzutreiben. In der vorliegenden Arbeit wird der Versuch unternommen, die AD-Praxis an deutschen Museen unter Zugrundelegung einer Ästhetik des Performativen zu konzeptualisieren und damit ein Beschreibungsmodell der AD anzubieten. Damit sollte eine theoretische Aufarbeitung der musealen AD geleistet und zugleich die emotional-affektive Dimension der AD diskutiert werden, die unter Theoretikern und praktizierenden Audiodeskriptoren einen Streitpunkt darstellt.This dissertation is devoted to audio description [AD], one of the forms of audio-visual translation, which is defined as the oral staging of (audio)visual content. This issue is narrowed down to AD of works of art and discussed on the basis of the AD scripts used in German museums, with the focus on performance aesthetics. The work submitted and the research carried out within the framework of this thesis meets the new trend of creating audio-visual descriptions, which has been gaining ground in German museum institutions in recent years. This new and innovative approach involves the total – because multisensual and multi-layerd – involvement of persons with visual impairments in the perception of works of art.Niniejsza praca jest poświęcona audiodeskrypcji [AD], czyli jednej z form tłumaczenia audiowizualnego, którą definiuje się jako ustny przekaz treści (audio)wizualnych. Zagadnienie to zostaje zawężone do AD dzieł sztuki i omówione na podstawie skryptów stosowanych w niemieckich muzeach, przy czym w centrum rozważań nad AD muzealną znajduje się estetyka performatywności. Przedłożona praca i przeprowadzone w jej ramach badania wychodzą naprzeciw nowemu trendowi tworzenia opisów audiowizualnych, który od kilku lat zatacza coraz szersze kręgi w niemieckich instytucjach muzealnych. To nowe i innowacyjne podejście zakłada całkowite – bowiem wielosensoryczne i wielopłaszczyznowe – zaangażowanie osób z deficytem wzroku w percepcję dzieł sztuki. Korzystając z filarów estetyki performatywności, autor dokonuje analizy czterech skryptów stosowanych w niemieckich muzeach i zarysowuje w ten sposób performatywny i społeczny charakter audiodeskrypcji oraz sporządza wytyczne dla opisów audialnych dzieł sztuki