Oog voor sociale netwerken en sociale steun in de verslavingszorg:Een verkennend kwalitatief onderzoek naar sociale netwerken en sociale steun van ouders met een middelenverslaving in een gezinskliniek

SAMENVATTING Voor ouders met een middelenverslaving is een beroep kunnen doen op een sociaal netwerk en het ontvangen van sociale steun tijdens een behandeling belangrijk voor het herstel. Ouders die sociale steun van hun netwerk ontvangen hebben bijvoorbeeld meer vertrouwen in hun herstel en zijn gemotiveerder om de behandeling af te maken. Echter, een ondersteunend netwerk is niet vanzelfsprekend, omdat ouders tijdens de periode van verslaving in een sociaal isolement terecht kunnen komen. Om deze reden is in dit verkennende onderzoek geprobeerd meer inzicht te verschaffen in de sociale netwerken van verslaafde (aanstaande) ouders die met hun kind(eren) in een gezinskliniek zijn opgenomen. Hierbij ligt de focus op de redenen en factoren die maken dat ouders zich meer of minder gesteund voelen door hun sociale omgeving. Ook is onderzocht wat ouders vinden van de wijze waarop hun sociale netwerk bij de behandeling wordt betrokken. De vraag die in dit onderzoek centraal staat is: Hoe zien de sociale netwerken van verslaafde ouders met jonge kinderen en zwangere vrouwen in een gezinskliniek eruit en wat maakt dat zij dit netwerk als meer of minder ondersteunend ervaren voor het herstel van een middelenverslaving? Vanwege het verkennende karakter van het onderzoek is er gebruik gemaakt van een kwalitatieve onderzoeksmethode met een aanvullend kwantitatief onderdeel. De data zijn verzameld bij de enige kliniek in Nederland waar ouders met hun kind(eren) kunnen worden opgenomen voor een middelenverslaving, gezinskliniek de Borch in Eelderwolde. Er zijn bij zes participanten diepte-interviews en een gevalideerde vragenlijst afgenomen waarin dieper is ingegaan op hun sociale netwerk en de ervaren sociale steun. Uit de resultaten blijkt dat de netwerken van ouders die voor een middelenverslaving zijn opgenomen in een gezinskliniek van beperkte kwantiteit en kwaliteit zijn. De omvang van het netwerk is relatief klein, de diversiteit is beperkt en er bevinden zich andere mensen met een middelenverslaving in het netwerk waar ouders nauwelijks steun van ontvangen. Bovendien zijn relaties beschadigd tijdens de verslaving, moet (de frequentie van) het contact hersteld worden en is bij de meeste relaties de wederkerigheid niet in balans. Daarnaast blijkt dat ouders zich het meest gesteund voelen als ze emotionele steun ontvangen van mensen binnen én buiten de kliniek. Voor mensen van buiten de kliniek geldt dat ouders zich voornamelijk gesteund voelen door emotionele steun van familieleden, zoals het tonen van interesse, het klaarstaan voor de ouder en het langskomen op de kliniek. Binnen de kliniek spelen opgenomen partners en medebewoners een grote rol in hoe ouders zich voelen door bijvoorbeeld een luisterend oor te bieden of onderlinge conflicten. Als ouders van mensen binnen en buiten de kliniek steun ervaren kan dat de kans op een effectieve behandeling vergroten, omdat ze zich dan volledig kunnen focussen op de behandeling en hun herstel. Verder blijkt dat ouders tevreden zijn over de wijze waarop hun netwerk bij de behandeling wordt betrokken, maar ze zouden graag zien dat er meer familiedagen georganiseerd worden en er een kamer voor het ontvangen van bezoek ingericht wordt. Tot slot worden er enkele aanbevelingen gedaan: (1) vervolgonderzoek naar dit onderwerp, waarbij data worden verzameld bij meer participanten, (2) concrete aanbevelingen voor gezinskliniek de Borch Sociale netwerken en steun van verslaafde ouders in een gezinskliniek Rianne de Vries 4 over hoe het sociale netwerk beter bij de behandeling betrokken kan worden (3) het onderzoeken van de mogelijkheden bij andere klinieken van VNN om ouders met hun partner en kinderen op te nemen.