Behoefte aan een respijthuis?:Een kwalitatief verkennend onderzoek naar de aard en de omvang van de behoeften aan respijtzorg vanuit verschillende maatschappelijke perspectieven, een Groningse casestudy.

Sinds de veranderingen in de Wet Maatschappelijke Ondersteuning op 1 januari 2015 heeft de gemeente nieuwe verantwoordelijkheden gekregen, waaronder de invulling van kortdurend verblijf en intramurale herstelzorg. De gemeente Groningen wil dit doen door de nadruk te leggen op de eigen kracht en regie van mensen en hun netwerk. Als gevolg hiervan is er waarschijnlijk steeds meer behoefte aan tijdelijke en volledige overname van zorg om mantelzorgers te ontlasten, ook wel respijtzorg genoemd.In de gemeente Groningen is men bezig met de ontwikkeling en implementatie van een logeervoorziening, het respijthuis De Opstap. Deze case vraagt om een behoefteonderzoek naar de aard en de omvang van de behoeften aan respijtzorg, en de mogelijke invulling van een respijthuis. Als model voor het behoefteonderzoek is de ‘piramide van respijtzorg’ gebruikt, die als leidraad bedoeld is bij de opzet van respijtvoorzieningen (Scherpenzeel, 2013). Dit model geeft bepaalde kwaliteitskenmerken en randvoorwaarden voor de overgang van behoefte naar gebruik die centraal zullen staan in dit onderzoek. Dit zijn beschikbaarheid, toegankelijkheid en acceptatie. Aan de hand van de bestaande literatuur is het kenmerk besef toegevoegd in de bestudering van de behoefte aan respijtzorg. Daarnaast is er gezocht naar mogelijke nieuwe thema’s die van belang blijken te zijn.Er zijn in totaal dertien participanten geïnterviewd. Deze participanten zijn op basis van de democratische driehoek onderverdeeld tussen staat, markt en maatschappij (Zijderveld, 1999). Bij de analyse is gekeken naar verschillen en overeenkomsten tussen de verschillende maatschappelijke perspectieven.Uit de resultaten komt naar voren dat een respijthuis zoals De Opstap door de participanten uit diverse maatschappelijke ordes een welkome aanvulling wordt gevonden op het huidige aanbod. De participanten uit de verschillende maatschappelijke ordes leggen echter wel andere accenten bij deze behoefte en de mogelijke invulling hiervan. Daarnaast blijkt ook dat er nog enkele drempels overwonnen moeten worden voordat het respijthuis De Opstap een kans van slagen heeft en daarmee in deze behoefte kan voorzien. Het is opmerkelijk dat participanten uit de verschillende maatschappelijke ordes allemaal het onderwerp besef en acceptatie benaderen vanuit het perspectief van de mantelzorger. Een verschil tussen de participanten uit de verschillende maatschappelijke ordes is dat de participanten uit de staat, in tegenstelling tot de sleutelfiguren uit de markt en de maatschappij, de beschikbaarheid van respijtzorg goed weten te benoemen. Een ander verschil tussen de participanten uit de verschillende maatschappelijke ordes is dat zij niet hetzelfde denken over hoe de toegankelijkheid van het huis zou moeten zijn. De nieuwe thema’s die naar voren zijn gekomen en van belang blijken bij het gebruik van een respijthuis zijn de kanteling naar een participatiemaatschappij, samenwerking tussen verschillende partijen, de rol van de vrijwilligers en de sfeer en inrichting van het huis.De genoemde resultaten kunnen worden gebruikt bij de verdere ontwikkeling en implementatie van het respijthuis De Opstap, en kunnen als voorbeeld dienen voor vergelijkbare initiatieven in Nederland. Tot slot biedt het verkennende onderzoek inzicht in belangrijke thema’s rondom de behoefte aan respijtzorg en het gebruik van respijtzorgvoorzieningen