Tracking referents:markedness, world knowledge and pronoun resolution

Dit proefschrift rapporteert onderzoek naar het verwerken van anaforen (persoonlijke voornaamwoorden zoals 'hij' en 'zij'), in het bijzonder de invloed van gemarkeerdheid van de anaforische uitdrukking (in termen van prosodische en/of morfologische kenmerken) en plausibiliteit van de antecedent (gebaseerd op wereldkennis). Een van de belangrijkste vragen in dit soort onderzoek is hoe de menselijke taalverwerker verschillende bronnen van informatie combineert bij het begrijpen van taal. Dit is onderzocht met behulp van uiteenlopende psycholinguïstische methoden en paradigma’s, zoals leestijdregistratie, off-line keuze taken, en ERP (Event Related brain Potentials) registratie. De resultaten laten zien dat bij het begrijpen van persoonlijke voornaamwoorden alle informatiebronnen parallel gebruikt worden. Het werd echter ook duidelijk dat de taak die de proefpersoon tijdens het lezen moest uitvoeren van groot belang is voor de effectsterkte. Bij de keuze welke referent door het voornaamwoord aangeduid wordt, wogen gemarkeerdheid en wereldkennis duidelijk zwaarder dan ‘order-of-mention’ of syntactische informatie. Wereldkennis was bij uitstek een bepalende factor bij de keuze tussen de twee mogelijke referenten. De neurale processen die aan het begrijpen van voornaamwoorden ten grondslag liggen zijn ook onderzocht, waarbij met name gekeken werd naar de interactie tussen gemarkeerdheid en wereldkennis. Zowel accentuering als wereldkennis hadden effect op de amplitude van de ‘P600’, een positieve verschuiving in het ERP signaal. Accentuering van een voornaamwoord met een onverwachte referent leidde tot een kleinere P600, wellicht doordat de interpretatiemoeilijkheid vermindert door het beklemtonen van het verrassende element