Językowy (?) obraz przeszłości (?), czyli o tym, co się kryje za narracją historyczną…

The article addresses problems concerning consequences of the so-called „language turn” for the reflections on broadly understood historical narrative. In general remarks I indicate reasons for changes that have taken place (and are still ongoing) in the area of historiography/historical writing, mainly those related to the inclusion of the non-classical approach – based on different principles than the classical/traditional ones – to the language of historical narrative/historical writing/historiography, and the related consequences for the historians’ research practice. I also point out one of the (possible) ways which serves to explain the changes that took place in the field of historiography in the last decades, being in fact the consequence of discussions/reflections on the foundations of (scholarly) cognition that is/can be a reference to a certain rivalry between an objectivist and constructivist model of cognition. Simplifying the problem quite considerably, I argue that one of the most important, and – subsequently – also meaningful, elements of dispute between the objectivist model of cognition and the constructivist model of cognition was the discussion/reflection on the role of language in cognition (including the learning of the past). I assume that the possible answers – should the title of the article be recognised as a question – are dependent on a complex notion of culture and language, and the interest of historians in the narrative’s language shifted scholars’ interest from „reconstruction of the past” to the linguistic (language understood broadly there as a cultural code) images of history. Researchers’ interests in the „images of the past”/„linguistic images of the past” allowed not only to notice and reflect on the limitations of historical knowledge (also in order to identify and marginalise them) or to rationalise the adopted (consciously or not) assumptions/prejudices, but simultaneously opened historical field towards new research areas, thus broadening the cognitive horizon of historiography.W artykule poruszam problemy związane z konsekwencjami tzw. „zwrotu językowego” dla refleksji nad szeroko rozumianą narracją historyczną. W uwagach o charakterze ogólnym wskazuję przyczyny zmian jakie się dokonały (i wciąż dokonują) na gruncie historiografii/pisarstwa historycznego, przede wszystkim tych związanych z uwzględnieniem nieklasycznego podejścia – opartego na odmiennych do klasycznych/tradycyjnych założeniach – do języka opowieści historycznej/pisarstwa historycznego/historiografii, oraz związanych z tym skutków dla praktyki badawczej historyków. Wskazuję przy tym, że jedną z (możliwych) dróg służących wyjaśnieniu zmian jakie dokonały się na gruncie historiografii w ostatnich dekadach, będących w gruncie rzeczy rezultatem dyskusji/refleksji nad fundamentami poznania (naukowego), jest/może być odniesienie do swoistej rywalizacji między obiektywistycznym i konstruktywistycznym modelem poznania. Mocno upraszczając problem argumentuję, że jednym z istotniejszych, a w efekcie także znaczących elementów sporu między obiektywistycznym modelem poznania i konstruktywistycznym modelem poznania, była dyskusja/refleksja nad rolą języka w poznaniu (w tym w poznawaniu przeszłości). Zakładam, że możliwe odpowiedzi – jeśli uznać, że tytuł artykułu jest pytaniem – są uzależnione od złożonej koncepcji kultury oraz języka, a zainteresowanie historyków językiem narracji, przesunęło zainteresowania badaczy z „rekonstrukcji przeszłości” na rzecz językowych (język szeroko rozumiany jako kod kultury) obrazów dziejów. Zainteresowanie badaczy „obrazami przeszłości”/„językowymi obrazami przeszłości”, nie tylko pozwoliło dostrzec i poddać refleksji ograniczenia wiedzy historycznej (także w celu ich identyfikacji i marginalizacji), czy zracjonalizować przyjmowane (świadomie lub nie) założenia/przesądy, ale jednocześnie otworzyło naukę historyczną w kierunku nowych obszarów badawczych, poszerzając tym samym horyzont poznawczy historiografii