Wdowy-dysponentki gospodarstw chłopskich w późnośredniowiecznej Polsce w świetle ksiąg sądów szlacheckich i kościelnych (na przykładzie ziemi lubelskiej)

Celem niniejszego artykułu jest próba odpowiedzi na generalne pytanie o okoliczności, w jakich kobiety – w realiach typowo patriarchalnych społeczności chłopskich egzystujących w późnośredniowiecznej Polsce – po śmierci małżonka przejmowały zarząd nad pozostawionym przez niego gospodarstwem. Autorów interesować będzie wiele kwestii łączących się z tym zagadnieniem, a zwłaszcza: częstotliwość występowania takiej sytuacji, formy sprawowania przez wdowę władzy nad tym majątkiem, niedziały rodzinne z udziałem kobiety, czas trwania tych kobiecych rządów. Powyższe zagadnienia, wobec niezachowania się z terenów Lubelskiego wiejskich ksiąg sądowych, szczegółowych inwentarzy dóbr czy ich opisów, rozpatrzono na podstawie jedynych dostępnych źródeł – ksiąg sądów kościelnych i szlacheckich. Do tej pory w badaniach społeczności chłopskich nie były one doceniane, jednak, jak się wydaje, szczegółowa analiza zawartych w nich zapisów wskazuje na nowe możliwości badawcze społecznych aspektów funkcjonowania wspólnot chłopskich.The aim of the present article is to answer the general question of the circumstances in which women, in the reality of typically patriarchal peasant communities existing in late medieval Poland, were taking over the management of the farms left behind by their late husbands. The authors of the paper focus on a number of issues connected to this subject matter, in particular: the frequency with which such instances occurred, forms of managing the property by a widow, coniuncta manu ownership including women, and the duration of female management of properties. As neither judicial record books of the countryside areas from the Lublin region nor detailed inventories or their descriptions have been preserved, the abovementioned issues will be analysed on the basis of the only available sources, i.e. record books from noble or ecclesiastical courts. So far they have not been appreciated in the research of peasant communities, but it seems that a detailed analysis of the records included in the books may unveil new opportunities for studying social aspects of the operation of peasant communities