Ścieżka zależności w procesie osiągania sprawiedliwości okresu przejściowego na obszarze poradzieckim. Badania komparatystyczne okresu tranzycji systemowej w Estonii, Gruzji i Polsce

The aim of this article is to present the dependence path and the number of factors which influenced its shape in the process of achieving transitional justice on the post-Soviet area. In comparative studies carried out in Estonia, Georgia and Poland, it has been demonstrated that there were a number of factors that diversified the process of transformation from the authoritarian to democratic system. The need to settle accounts with the Soviet authoritarian regime was diverse and depended on historical and geopolitical conditions, as well as on the political system which was adopted by individual states after the dissolution of the Soviet Union. It has been observed that in Georgia the process of achieving transitional justice was not initiated but replaced, after consolidating the democratic system, by the process of achieving historical justice; however, in Estonia and in Poland, the problem of settling accounts with the outgoing authoritarian regime constituted one of the key issues of the transformation.Celem artykułu jest ukazanie ścieżki zależności oraz szeregu czynników ją kształtujących w procesie osiągania sprawiedliwości okresu przejściowego na obszarze poradzieckim. W badaniach komparatystycznych przeprowadzonych w Estonii, Gruzji oraz Polsce wykazano wiele czynników różnicujących przebieg transformacji z systemu autorytarnego do demokratycznego. Potrzeba przeprowadzenia rozliczenia sowieckiego reżimu autorytarnego była zróżnicowana i zależała między innymi od uwarunkowań historycznych, geopolitycznych oraz od systemu politycznego, który został przez poszczególne państwa zaadaptowany po rozpadzie ZSRR. Stwierdzono, iż w Gruzji nie zainicjowano procesu osiągania sprawiedliwości tranzycyjnej, niejako zastępując ją po skonsolidowaniu systemu demokratycznego formą procesu osiągania sprawiedliwości historycznej. Natomiast zarówno w Estonii, jak i w Polsce problem rozliczenia ustępującego reżimu autorytarnego był jedną z kluczowych kwestii okresu transformacji ustrojowej