Pedagogical dimensions of shaping spiritual culture and understanding supracultural values in the context of religious diversification and ideological pluralism

W programowych wypowiedziach o edukacji międzykulturowej, wskazujących na jej zasadnicze cele i powinności, przyjmuje się, że należy do nich również poszukiwanie wartości mających wymiar uniwersalny, kształtowanie umiejętności komunikowania międzykulturowego, co wymaga przekraczania granic własnej kultury, wychodzenia na wielokulturowe pogranicza zróżnicowania religijnego i pluralizmu światopoglądowego. Uwzględnia się przy tym przemianę (przemianę duchową), która powinna zachodzić w kimś, kto przyjmuje za własne cele i powinności edukacji międzykulturowej, kto dąży do ich urzeczywistniania, kto z tej racji ćwiczy się w sprawnościach niezbędnych do uczestniczenia w relacjach międzykulturowych. Co więcej, uznaje się, iż dzięki temu może on stawać się „bogatszym wewnętrznie”. Ten zestaw przekonań, leżących u podstaw edukacji międzykulturowej, współgra z kwestiami sygnalizowanymi w tytule, gdzie mowa o klasycznie rozumianym ćwiczeniu duchowym oraz zwraca się uwagę na „wartości ponadkulturowe”, czyli wartości postrzegane jako uniwersalne. Nawiązuję m.in. do myśli pedagogicznej Tadeusza Kotarbińskiego, łączącego doskonalenie kultury duchowej – wyrażające się m.in. otwartością na wartości i sprawy uniwersalne – z kształtowaniem „ludzi wspólnie rozumnych”. Jako wiodącą kwestię, która może być też przedmiotem ćwiczenia duchowego, będącego formą uprawiania edukacji międzykulturowej, obrano sposoby rozumienia prawdy, dobra i piękna, czyli wartości określanych mianem „ponadkulturowych”, zespolonych z kształtowaniem życia duchowego człowieka. Analizę znaczenia i roli tych wartości usytuowano w interesującym edukację międzykulturową kontekście wielokulturowości i pogranicza, zróżnicowania religijnego i pluralizmu światopoglądowego oraz kompetencji służących komunikacji międzykulturowej. W tym kontekście usytuowane są także – podjęte m.in. za Władysławem Stróżewskim – pytania o rozumienie tych wartości, które uznaje się za jakości przekraczające (transcendujące) ograniczenia danej formacji kulturowej (za wartości transkulturowe). Tak ukierunkowane dociekania mają być przyczynkiem do dalszego rozwoju polskiej koncepcji edukacji międzykulturowej. Mogą być odczytane jako przykład współdziałania refleksji pedagogicznej i filozoficznej, jako ich wspólny wkład do edukacji międzykulturowej. Mogą zachęcać do rozwijania refleksji filozoficznej i aksjologicznej nad problematyką podejmowaną przez pedagogikę i edukację międzykulturową.It has been assumed in programme statements concerning intercultural education that, among its basic goals and duties, there is also the search for universal values and developing the skill of intercultural communication. This requires going beyond the borders of the own culture, entering multicultural borderlands of religious diversity and ideological pluralism. What is also taken into account is the spiritual transformation which should take place in a person who applies the goals and obligations of intercultural education as the own, a person who aims at their implementation and, due to this, exercises the skills indispensable for participation in intercultural relations. Moreover, it seems that owing to this, this person can become ”internally richer”. The set of beliefs which constitute the foundations of intercultural education is compliant with the issues signalled in the title, where classically understood spiritual exercising is mentioned and “supracultural values” (values viewed as universal) are focused on. The pedagogical thought of Tadeusz Kotarbiński is referred to – combining the improvement of spiritual culture (manifested e.g. in the openness to universal values and issues) with shaping “jointly rational people”. The ways of understanding the truth, good and beauty – the values considered “supracultural” and shaping the persons’ spiritual life have been recognized as the leading issue, which can also become an object of spiritual exercise and a form of practising intercultural education. The significance and role of these values are analysed in the context of multiculturalism, borderland, religious diversity, ideological pluralism and competences enhancing intercultural communication – the aspects on which intercultural education focuses. This context comprises some questions, raised by e.g. Władysław Stróżewski, about understanding the values which are considered to transcend the limits of a particular cultural formation (transcultural values). The reflections oriented in this way should contribute to the further development of the Polish concept of intercultural education. They can be understood as an example of co-acting of pedagogical and philosophical thought, as their joint contribution to intercultural education. These reflections might encourage to develop the philosophical and axiological reflection upon the problems undertaken by intercultural pedagogy and education