The Polish-Lithuanian Commonwealth and its inhabitants during the Great Northern War in general Magnus Stenbock’s opinion

Magnus Stenbock należał do najwybitniejszych dowódców w armii Karola XII czasu wielkiej wojny północnej (1700–1721). Na ziemiach polskich przebywał w charakterze okupanta wraz ze szwedzkim wojskiem w latach 1702–1706. Jego nastawienie do Polski i Polaków wynikało z doświadczeń wojennych, zwłaszcza łatwych zwycięstw odnoszonych nad Polakami. Zwycięstwa utwierdziły Szwedów w przekonaniu o małej wartości militarnej armii przeciwnika i sprzyjały utrwaleniu się lekceważącego, przechodzącego w pogardę stosunku do mieszkańców ziem Rzeczpospolitej. Mimo że wielu Polaków stanęło po szwedzkiej stronie i współpracowało z najeźdźcą, Stenbock nie darzył ich zaufaniem, zarzucał obłudę, dwulicowość, niestałość w poglądach, oskarżał o nieposłuszeństwo i brak skrupułów. Sytuacja w jakiej znaleźli się kolaborujący z Karolem XII Polacy wymagała umiejętności lawirowania, tak by ściągane kontrybucje były możliwie najmniej uciążliwe. Bezwzględne metody ściągania przez Szwedów kontrybucji wyzwalały jednak w Polakach nieposłuszeństwo i opór. Obracając się wśród polskiej arystokracji i szlachty, Stenbock dostrzegał skłócenie, intrygi, rozwiązłość. Atrakcyjny dla szwedzkiego generała, nieprzywykłego do zbytku i przepychu, był wystawny tryb życia polskich wyższych sfer. Zainteresowanie budził nie tylko egzotyczny ubiór Polaków, ale także broń, srebrne zastawy stołowe, dywany, kosztowne tkaniny, futra, pościel, obrusy, lustra, zegary, obrazy. Wiele z tych przedmiotów Stenbock wywiózł w postaci łupów do Szwecji. Generał krytycznie oceniał wartość bojową polskiej armii, ale dla obrony Skanii przed Danią utworzył pospolite ruszenie chłopów na wzór polski. Przebywając 5 lat na ziemiach polskich Magnus Stenbock miał wiele okazji dobrze poznać Polaków. Często jednak wydawał uproszczone, przesadzone i niesprawiedliwe oceny. Wiele cech polskiego charakteru zasługiwało niewątpliwie na potępienie, ale na chwiejność,dwulicowość, lawirowanie czy nieposłuszeństwo społeczeństwa polskiego, na co skarżył się generał, wpływała sytuacja w jakiej znaleźli się kolaborujący ze Szwedami Polacy oraz postępowanie obcego wojska. Oceny i sądy wydawane przez Magnusa Stenbocka na temat Polski i jej mieszkańców nie odbiegały od opinii formułowanych przez Karola XII oraz innych szwedzkich dowódców wojskowych.SummaryMagnus Stenbock was one of the most outstanding commanders in the army of Charles XII during the Great Northern War (1700–1721). Magnus spent the years 1702–1706 in the Polish territory as an invader with the Swedish troops. His attitude towards Poland and the Polish resulted from his war experience, especially the easy victories over the Polish. The victories confirmed the Swedes in their belief about the low military value of the Polish army and favoured a disdainful approach to the inhabitants of the Commonwealth. Although many Poles took sides with the Swedes and collaborated with them, Stenbock did not trust them, he accused them of hypocrisy, duplicity, instability in their opinions, disobedience and unscrupulousness. The situation of the Polish collaborating with Charles XII required a skill of manoeuvring, so that the exacted taxes would be the least possible burdensome, and on the other hand the ruthless methods of exacting the taxes triggered in the Polish resistance and disobedience. Socialising with the Polish aristocracy and gentry Stenbock noticed their quarrels, intrigues, and dissolution. Their lavish life was attractive for the Swedish general who was not accustomed to luxury and splendour. His interest was aroused not only by the exotic way the Polish got dressed, but also by their arms, silverware, carpets, expensive cloths, furs, bedclothes, tablecloths, mirrors, clocks, paintings. Magnus took many of those artefacts to Sweden as loots. The general harshly judged the Polish battle worthiness, but in defence of Scania against Denmark he formed a levy in mass of peasants following the example of Poland. Staying for five years in Poland Magnus Stenbock had many occasions to get to know the Polish; yet, he quite often gave simplified, exaggerated or unjust opinions. Many traits of the Polish character deserved to be condemned, but their duplicity, disobedience or instability – the features the general complained of – were results of the situation the Poles collaborating with the Swedes found themselves in, and of the way the Swedish army behaved in Poland. Opinions on Poland and its inhabitants given by Magnus Stenbock did not differ from the ones given by Charles XII and other army commanders