Periphrases of religious names in the poetry of Maria Pawlikowska-Jasnorzewska

Artykuł zawiera semantyczną i funkcjonalną charakterystykę 41 peryfraz nazw religijnych wyekscerpowanych z liryków Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej. Analiza funkcjonalna omówień dowiodła, iż pełnią one przede wszystkim funkcję poetycką, ponieważ wyróżniają się oryginalnością i naddaną semantyką (np. architekt snów i diamentów ‘Bóg’) oraz informacyjną, gdyż wnoszą dodatkowe wiadomości o elementach świata przedstawionego (charakteryzują istoty nieziemskiej proweniencji – Boga, Chrystusa, anioła, diabła...; jak i miejsca ich przebywania – raj/niebo, piekło). W artykule wskazano omówienia nowatorskie, będące innowacjami idiolektalnymi poetki, jak i konwencjonalne, o wielowiekowej tradycji poetyckiej (np. ciemności książę ‘Lucyfer’). Poza tym ustalono ich motywacje literackie, a także kulturowe. Większość peryfraz jest motywowanych tradycją literacką, zwłaszcza biblijną (np. pan nad pany ‘Bóg’), wydarzeniami biblijnymi (Ten, który ongi wodę w wino zmienił ‘Chrystus’) lub chrześcijańskimi wyobrażeniami (Boży cień ‘diabeł’). Podstawą niektórych stały się potoczne, ludowe wizualizacje istot pozaziemskiego pochodzenia (Osoba z rogami ‘diabeł’).The article includes a semantic and functional characteristic of 41 periphrases of religious names excerpted from the lyric poems of Maria Pawlikowska-Jasnorzewska. The functional analysis has revealed that they play first of all a poetic function, as they are outstanding for their semantics, for example, architekt snów i diamentów ‘Bóg’ ‘an architect of dreams and diamonds, God’, and an informative function, because they introduce new information on the elements of the presented world (they characterise supernatural beings – God, Christ, an angel, a devil…, and the places they can be found – Paradise, Heaven, Hell). The article presents innovative circumlocutions, which are idiolectical innovations of the poetess, as well as the conventional ones of a long-standing poetic tradition (for example, ciemności książę ‘Lucyfer’ ‘prince of darkness, Lucifer’). In addition, their literary and cultural motivations have been traced. Most periphrases are motivated by a literary tradition, especially the Biblical one (for example, pan nad pany ‘Bóg’), Biblical events (Ten, który ongi wodę w wino zmienił ‘Chrystus’) or Christian images (Boży cień ‘diabeł’, ‘a divine shadow, a devil’). Popular folk visualisations of supernatural beings have become the basis for some periphrases (Osoba z rogami ‘diabeł’, ‘a person with horns, a devil’)