Money or a Strategic Instrument of Power? The Circulation of Precious Metals in the Piast Society at the Turn of the 11th Century, the Collapse of the Inflow of Denier from Saxony and Bolesław Krzywousty (Wrymouth) Expansion to Pomerania

W ostatnich trzech dekadach XI wieku obce monety, przede wszystkim pochodzące z Saksoni tzw. denary krzyżowe, napływały w dużych ilościach do polskiego interioru. Poza tym także Piastowie oraz niektórzy przedstawiciele elity, np. Sieciech, sami wybijali zarówno imitacje „krzyżówek”, jak i własne denary. Procesy te zbiegły się w czasie ze wzrostem pojedynczych znalezisk monet z grodów datowanych na koniec XI stulecia, które sugerują powstawanie rynków lokalnych. Możemy jednak w odniesieniu do tego okresu w ogóle mówić o rynku „wewnętrznym”. Analiza sytuacji ekonomicznej, społecznej i politycznej w Europie Północnej, jak i składu bądź też geografii skarbów z polskiego interioru, zdeponowanych pod koniec XI i na początku XII wieku, sugerują użytkowanie monet jako pieniądza tylko w nielicznych sektorach gospodarki. W Polsce piastowskiej denary „spływały” wprawdzie z grodów do pobliskich osad, jednak nie mamy żadnych dowodów na istnienie horyzontalnej cyrkulacji srebra między poszczególnymi osadami o charakterze wiejskim. Z drugiej strony Piastowie używali kruszcu jako strategicznego narzędzia, którym regulowali symboliczną komunikację z politycznymi klientami i którym opłacali drużynników lub rekrutowali najemników. Poza tym kruszce służyły jako waluta w handlu dalekosiężnym. Wraz z emisją naśladownictw oraz rodzimych denarów od lat 70. XI stulecia elity próbowały przejąć kontrolę nad cyrkulacją monet i zmonopolizować ich redystrybucję – polityka ta wydaje się jednak nieskuteczna, przynajmniej tak długo, jak z Saksonii napływały denary „krzyżowe”. Dopiero wraz z załamaniem się importów po roku 1100 Bolesław Krzywousty był w stanie (z braku alternatywy) „zainstalować” rodzime monety jako środek płatniczy, przynajmniej na rynkach handlu dalekosiężnego Małopolski. Zarazem zapaść strumienia srebra z Saksonii stanowiła dla niego chyba główny motor napędowy w ekspansji na Pomorze, której celem było narzucenie i systematyczne ściąganie trybutów w formie srebra.In the last three decades of the 11th century, many foreign coins, mostly the so-called cross-deniers from Saxony, flowed into the Polish interior. In addition, the Piasts and several aristocrats, such as Sieciech, minted imitations of cross-deniers and their own coins. Moreover, the number of single finds from strongholds dated to the later 11th century seems to indicate an emergence of local markets. But do we really speak of “domestic” markets in that period? The analysis of economic, social and political situation in Northern Europe as well as of the structure and geography of hoards in the Polish interior during the later 11th and early 12th centuries suggests that coins were used as money only in very few sectors of economy. In Piast Poland, several different coins circulated from strongholds to adjacent settlements. However, we do not have any evidence of the horizontal circulation of deniers between the particular rural communities. In contrast, the Piasts may have used silver as a strategic tool to regulate symbolic communication with the political clients and to pay their supporters or to recruit warriors. Furthermore, precious metals may have been used as currency in long-distance trade. By issuing imitations and domestic deniers since the 1070s, the elite tried to take control of the circulation of coins and to monopolise their redistribution – a policy which seems to have been ineffective as long as the cross-deniers flowed from Saxony. As soon as the influx of silver from Germany collapsed in the 1100s, Boleslaw III Krzywousty (Wrymouth) was able to establish domestic deniers as means of payment, at least on the long-distance trade markets of Lesser Poland. Moreover, the collapse of the influx of silver from Saxony may have been the main catalyst for Bolesław III Krzywousty (Wrymouth’s) expansion into Pomerania, aimed systematically at collecting tributes in the form of silver