Despair and Longing for A Miracle – Miłosz in Opposition to Zdziechowski

Artykuł omawia relację między Miłoszem a Marianem Zdziechowskim (historykiem literatury, idei, myślicielem chrześcijańskim) na podstawie eseju Religijność Zdziechowskiego (1943) oraz wiersza Zdziechowski (tom To, 2000). Kluczowym problemem obu tekstów jest asymilacja filozofii pesymizmu w obręb chrześcijaństwa. Podejmując odwieczne pytanie teodycei, jak możliwe jest zło w świecie stworzonym przez dobrego Boga, Miłosz przedstawia odpowiedź Zdziechowskiego (podążającego za Secrétanem i Sołowjowem): świat jest skażony złem, jest bezładem i bezrozumem i jako taki nie mógł wyjść z ręki Boga. Rzeczywistości zła negującej istnienie Stwórcy i prowadzącej do rozpaczy przeciwstawiony jednak zostaje głos doświadczenia wewnętrznego rozpoznający istnienie Boga jako miłości. Ta sprzeczność logiczna, wymagająca przekroczenia przez rozum jego własnych ograniczeń, prowadzi myśliciela do odkrycia Boga jako niemożliwego, a istniejącego, jako cudu, który należy afirmować. Kreśląc portret profesora, Miłosz rozpoznaje w nim w jakiejś mierze własne rysy: wynikający z wrażliwości na cierpienie realizm doświadczenia, heroizm wiary i myślenia religijnego oraz „głód Boga”, duchową tęsknotę za innym wymiarem, poruszającą nie tylko intelekt, ale i wyobraźnię.The author discusses the relationship between Czesław Miłosz and Marian Zdziechowski (a historian of literature and of ideas, and a Christian thinker), on the basis of the essay Religijność Zdziechowskiego (Zdziechowski’s Religiosity, my own translation) from 1943 and of the poem Zdziechowski from the volume To (It, my own translation) from 2000. The key problem in both texts is assimilation of the philosophy of pessimism into Christianity. Having posed the eternalquestion of theodicy: how is it possible for evil to exist in a world created by a good God, Miłosz presents Zdziechowski’s answer, reminiscent of Charles Secrétan and Vladimir Solovyov namely, that the world is tainted with evil, it is chaotic and irrational and, as such, could not have been made by the hand of God. However, the reality of evil, which negates the existence of the Creator and which leads to despair, is juxtaposed with the voice of inner experience, which recognizes the presence of God as love. That logical contradiction, which demands that reason transcends its own limitations, directs the thinker toward the discovery of God as an impossible but real miracle which ought to be affirmed. As he depicts the professor, Miłosz recognizes some of his own features in the portrait: the realism of experience which has its origins in sensitivity to human suffering, heroism of faith and of religious thinking, and “hunger for God” – a spiritual yearning for another dimension, which not only inspires the intellect but also stirs the imagination.