Adverse reactions of radiotherapy for head and neck cancers. Treatment of radiation reactions in the oral cavity

Due to painless nature and poorly specific symptoms, such as hoarseness or sore throat, head and neck cancers are usually diagnosed when the disease is locally advanced. A typical patient is older than 50 years. Low social awareness concerning the occurrence of these cancers and rare appointments with specialist physicians escalate the problem. As a result, patients usually seek medical advice when the disease is advanced and prognosis poor. The risk of these cancers increases by regular consumption of weak alcoholic beverages, cigarette smoking and infection with human papilloma virus. The head and neck location, which is a richly vascularised and innervated anatomic region, necessitates the application of highly specialised treatment, i.e. intensitymodulated radiation therapy. Radiation reactions can be divided into early (acute) and late (chronic) based on the time of occurrence. Early reactions include inflammation and fibrosis of the oral mucosa. Late reactions are more troublesome and persistent. They include: mandible necrosis or permanent impairment of salivary gland secretory function. The most common adverse effects of radiotherapy include mucositis. Patients irradiated for head and neck cancers usually suffer from persistent oral mucosa dryness that requires particular care and hygiene. Preventive measures in patients undergoing radiotherapy include: systematic plaque removal, using high-fluoride agents for oral hygiene, following a low-sugar diet and regular dental check-ups.Nowotwory głowy i szyi wykrywane są w momencie dużego zaawansowania miejscowego, ze względu na bezbólowy charakter oraz mało specyficzne objawy, tj. chrypkę czy ból gardła. Chorują głównie osoby po 50. roku życia. Niska świadomość społeczna dotycząca występowania nowotworów głowy i szyi w połączeniu z rzadkimi wizytami u specjalistów potęgują problem. W efekcie do lekarzy zgłaszają się pacjenci ze źle rokującą chorobą, w bardzo zaawansowanym stadium. Ryzyko jej wystąpienia zwiększa regularne picie alkoholu niskoprocentowego, palenie tytoniu oraz zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego. Lokalizacja nowotworów głowy i szyi w bogato ukrwionym i unerwionym rejonie anatomicznym wymusza stosowanie wysoce specjalistycznego leczenia, tj. intensywnej modulacji wiązki promieniowania w radioterapii. Odczyny popromienne ze względu na czas ujawnienia dzielą się na wczesne (ostre) oraz późne (przewlekłe). Do odczynów wczesnych zaliczane są zapalenie i zwłóknienie błony śluzowej jamy ustnej. Odczyny późne są bardziej dokuczliwe i trwałe – są to m.in. martwica żuchwy czy trwałe uszkodzenie funkcji wydzielniczej ślinianek. Do najczęściej występujących skutków ubocznych radioterapii należy zapalenie błony śluzowej (mucositis). Pacjenci po radioterapii nowotworów głowy i szyi zmagają się ze stale utrzymującą się suchością błony śluzowej jamy ustnej, która wymaga szczególnej pielęgnacji i higieny. Działania profilaktyczne u osób poddawanych radioterapii obejmują: systematyczne usuwanie płytki nazębnej, stosowanie środków do higieny jamy ustnej z dużą zawartością fluoru, utrzymywanie reżimu diety niskocukrowej, regularne badania kontrolne w gabinecie stomatologicznym