Technical, economic and environmental efficiency of production of selected plant products in the agricultural Polish regions

W artykule przedstawiono regionalne zróżnicowanie efektywności technicznej, ekonomicznej i środowiskowej produkcji pszenicy ozimej, żyta ozimego, jęczmienia jarego, rzepaku ozimego oraz buraków cukrowych. W badaniach wykorzystano dane gromadzone w systemie AGROKOSZTY i Polski FADN. Dla pokazania zmian w wynikach badanych działalności analizie poddano średnie czteroletnie. Miarą oceny efektywności technicznej była produkcyjność czynników wytwórczych (pracy, ziemi i kapitału), a efektywności ekonomicznej – wskaźnik opłacalności wyrażający relację wartości produkcji do kosztów ekonomicznych. Natomiast efektywność środowiskową opisują wskaźniki pokazujące koszt oraz poziom nakładów wpływających negatywnie na środowisko, tj. nawozów mineralnych (NPK) i środków ochrony roślin. Wyniki badań wskazują na znaczne różnice regionalne. Techniczna efektywność czynników produkcji w gospodarstwach położonych w regionie Wielkopolska i Śląsk oraz Pomorze i Mazury była większa niż na Mazowszu i Podlasiu oraz w regionie Małopolska i Pogórze. Najmniejszym zróżnicowaniem w regionach charakteryzowała się produkcyjność ziemi. Ekonomiczna efektywność produkcji zawierała się w przedziale 97,1-147,5%. Wskaźnik opłacalności na poziomie 97,1% zapewniło żyto uprawiane w regionie Małopolska i Pogórze. Jego wysokość oznacza, że koszty ekonomiczne nie zostały w pełni pokryte. Dla pełnego pokrycia kosztów ekonomicznych konieczny byłby wzrost plonu lub ceny ziarna żyta o 4,5%. Regionalne zróżnicowanie zastosowanej dawki nawozów NPK przy uprawie żyta było 1,4-krotne, a w przypadku pozostałych ziemiopłodów – 1,1-krotne. Natomiast koszt środków ochrony roślin bardziej różnił się regionalnie. Zróżnicowanie 1,1-krotne odnotowano tylko w odniesieniu do buraków cukrowych, w przypadku pszenicy i jęczmienia było 1,2-krotne, rzepaku ozimego – 1,3-krotne, a żyta – 2,3-krotne. W regionie Pomorze i Mazury oraz Wielkopolska i Śląsk koszt środków ochrony roślin oraz nawozów NPK w przeliczeniu na 1 ha uprawy badanych działalności na ogół był wyższy niż w regionie Mazowsze i Podlasie oraz Małopolska i Pogórze.The article presents regional differences in the effectiveness of the technical, economic and environmental production of winter wheat, winter rye, spring barley, oilseed rape and sugar beet. The study used data collected in the system AGROKOSZTY and Polish FADN. To illustrate the changes in the results of the surveyed activities were analyzed data of four years. The measure of technical effectiveness was the productivity of factors of production (labor, land and capital), economic efficiency – profitability index, which expresses the ratio of production to economic costs. While the environmental efficiency describe indicators showing the cost and level of outlays adversely affecting the environment, ie. mineral fertilizers (NPK) and plant protection products. The results show significant regional differences. The technical efficiency of production factors in farms located in the regions: Wielkopolska and Śląsk, Pomorze and Mazury was higher than in Mazowsze and Podlasie and in the region Małopolska and Pogórze. The smallest variation in regions characterized by the productivity of the land. Economic production efficiency ranged 97,1-147,5%. Profitability index at the level of 97.1% was guaranteed by rye in the region Malopolska and Pogórze, its height means that the economic costs are not fully covered. For full coverage of the economic costs would be necessary increase of yield of rye or increase of rye grain prices by 4.5%. Regional differences in the applied dose of NPK fertilizers in the cultivation of rye was 1.4 times, and in the case of other crops – 1.1 times. While the cost of plant protection products more varied regionally. Differentiation of 1.1-fold was observed only for sugar beet, in the case of wheat and barley were 1.2-fold, oilseed rape – 1.3-fold and rye – 2.3-fold. In the region of Pomorze and Mazury and Wielkopolska and Śląsk cost of pesticides and fertilizers NPK per 1 ha of surveyed activities it was mostly higher than in Mazowsze and Podlasie and the region Malopolska and Pogórze