Between politics and law or the question of transitional justice

The article is a theoretical study of legal strategies introduced in states under political transformation (post-communist states in Europe, Australia, South Africa) to deal with the effects of former political regimes. As the author argues, opening a discussion concerning the evils of former regimes is important for raising public engagement in building a new state of law. Legal retribution expresses the public contempt for committed crimes and reasserts the existence of public norms. However, following the arguments of Judith Shklar and Niklas Luhmann, the author warns against the inner limitations of legal instruments in defining the space of social and moral relationships. An antidote against the possible political instrumentalization of law and the dominance of legal regulations in public sphere should be found therefore in independent historical research and cultural debate that seeks for a deeper understanding of the past.Artykuł jest teoretyczną analizą strategii prawnych wprowadzonych w krajach przechodzących transformację polityczną (w państwach postkomunistycznych w Europie, w Australii, w Południowej Afryce), używanych przy radzeniu sobie ze skutkami dawnych reżimów politycznych. Zdaniem autora rozpoczęcie dyskusji na temat zła dawnych reżimów jest ważne dla zwiększenia zaangażowania społeczeństwa w budowaniu nowego ładu prawnego. Prawna «odpłata» jest wyrazem publicznego potępienia popełnionych zbrodni i potwierdza istnienie norm publicznych. Jednak idąc tropem argumentów Judith Shklar i Niklasa Luhmanna, autor ostrzega przed wewnętrznymi ograniczeniami instrumentów prawnych w definiowaniu przestrzeni stosunków społecznych i relacji o charakterze moralnym. Antidotum na ewentualną instrumentalizację prawa dla celów politycznych i dominację regulacji prawnych w sferze publicznej należy w związku z tym szukać w niezależnych badaniach historycznych i debacie kulturowej, która zmierza do głębszego zrozumienia przeszłości