Mity terytorium i granic zewnętrznych w Unii Europejskiej i średniowiecznej Europie

Dyskurs nad polityką zagospodarowania przestrzennego w Unii Europejskiej nabrał ostatnio charakteru „terytorialnego”, zwłaszcza po kryzysie migracyjnym. Mimo, iż terminologia dotycząca tej dziedziny polityki bywa niejednoznaczna, to pojęcia terytorium oraz terytorialności są de facto coraz bardziej powszechne w dyskursie nad organizacją przestrzeni europejskiej (czyli UE). W rzeczywistości pojęcie terytorialności wyraźnie przyćmiło powszechne pojęcie „przestrzeni europejskiej”, które zostało opracowane na początku lat 90. ubiegłego stulecia. Zasadniczo dominująca koncepcja przestrzenna UE przyczynia się do zaostrzenia budowy terytorialnej przestrzeni europejskiej. Zarówno idea spójności terytorialnej, jak i ciągłości terytorialnej zapewnia odpowiedni wgląd w pojęcie terytorialności w ramach „dyskursu europejskiego”, a co za tym idzie wyraźnie pokazuje stopień akceptacji narzędzi rozgraniczających (w ramach polityki i praktyki), a także ostrą dychotomię wewnętrzną/zewnętrzną oraz wykorzystanie terytorium jako elementu wsparcia dla zunifikowanej jednostki politycznej. W związku z tym pragmatycznym pojęciem terytorialności, wizja Unii Europejskiej jako „nowego imperium”, charakteryzującego się zmiękczeniem granic i podziałem władzy politycznej pomiędzy wieloma wielopoziomowymi politykami, stała się co najmniej nierealna. Z drugiej strony Europa zawsze wyróżniała się otwartością na pozostałą część świata. Nigdy też nie była wyraźnie odgraniczonym kontynentem lub wydzieloną stałą granicą całością i zawsze charakteryzowała się przesunięciami przestrzeni politycznych. Średniowiecze w Europie charakteryzowało się nachodzeniem na siebie podzielonych struktur władzy i często kontrowersyjnych jurysdykcji, bez obudowy terytorialnej i jasnego pojęcia granicy. Dostrzeżenie wymiaru ponadnarodowego otwiera nowe możliwości badawcze i oferuje nowe sposoby pojmowania problemu.The European spatial development policy discourse has recently taken a “territorial” character, especially after the migrant crisis. Even if the terminology regarding this policy field remains ambiguous, territory, or territoriality, has become de facto an increasingly prevalent notion in the discourse on the organization of “European” (i.e. EU’s) space. In fact, the notion of territoriality and the prevalent “territorial” discourse produced an evident eclipse of the widespread notion of “European space” that had been developed in the early 1990s. Basically, the spatial predominant conception of the EU contributes to an emergence of a sharpened territorial building of the European space. The idea of both territorial cohesion and territorial continuity provides relevant insights into the notion of territoriality in the “European discourse” and consequently clearly shows how are accepted the tools of hard bordering (as policies and practices) and the sharp inside/outside dichotomy, typical of a “Westphalian memory” and of an use of territory as support for a unified political unit. Due to this pragmatic notion of territoriality, the idea of the EU as a “non-Westphalian new empire”, characterized by softening of borders and sharing of political power across multiple and multilevel politics, became at least unrealistic. On the contrary, Europe has always been distinguished by its openness to the rest of the world. It has never been a clearly demarcated continent or a fixed bordered entity and it has always been characterized by shifting spatialities of politics. The Middle Ages in Europe were characterized by overlapping, divided authority structures and often contentious jurisdictions, without territorial containments and a clear notion of the border. The comprehension of the transnational dimension opens new avenues of research and offers new modes of understanding