Męczennik jako hipertanatyczny filozof i mista, a zwycięstwo chrześcijaństwa

Stworzenie przez starożytne chrześcijaństwo postaci świadka-męczennika było niewątpliwie jedną z przyczyn, dla których owa młoda religia przyciągała do siebie nowych wyznawców także w czasie prześladowań. Dlaczego jednak postać męczennika okazała się tak skuteczna? Wśród wielu wzajemnie nie wykluczających się odpowiedzi, można udzielić również następującej. Męczennik jednocześnie urzeczywistniał w sobie dwa soteriologiczne ideały grecko-rzymskiego świata: ideał umierającego filozofa, którego niezłomna postawa wobec śmierci pokazuje, że nie ma ona nad nim panowania, oraz ideał misty, adepta kultu misteryjnego, który uczestniczy duchowo w śmierci i zmartwychwstaniu czczonego przez siebie bóstwa.The creation of the concept of the martyr by ancient Christianity was undoubtedly one of the reasons why this young religion could endure through times of persecution and also attract new believers. But what exactly made this concept so effective? Among the many mutually non-exclusive answers, one more may be provided: the person of the martyr simultaneously fulfilled, on a previously unknown level of intensity and scale, two soteriological ideals of the ancient world, i.e., that of the dying philosopher whose attitude toward death showed that death had no power over him and that of the mystes intimately united with the dying and resurrecting divinity