Przełom konstantyński – prawda czy mit?

Zdefiniowanie zjawiska nazwanego przełomem czy rewolucją konstantyńską nie jest łatwe. Wydaje się, że trzeba w nim widzieć epokowy czyn cesarza, który nie tylko uznał i otoczył opieką Kościół, ale związał go z państwem i doprowadził do wielkiego znaczenia, pozyskując w zamian, w swoim głębokim przekonaniu, błogosławieństwo samego Boga dla Imperium Romanum i jego władców. Konsekwencją wydarzeń określanych tym mianem –według wielu badaczy – była epoka czy era konstantyńska, w której Kościół narażony był na dwojakie niebezpieczeństwo. Mógł on bowiem zdominować rządzących i państwo bądź podporządkować się im i stać się instrumentem w ich rękach. W Kościele katolickim zakończyć epokę tę miał dopiero II Sobór Watykański. Konstantyn w swej polityce państwowej był przede wszystkim kontynuatorem tradycji odziedziczonej po przodkach, co było zaprzeczeniem idei przełomu. Zapoczątkował jednak procesy, dzięki którym z czasem dokonało się gruntowne przeobrażenie Cesarstwa Rzymskiego. Niewątpliwie charakter przełomowy miało samo nawrócenie cesarza na chrześcijaństwo, jakkolwiek by je rozumieć i datować, chociaż i ono mogło być postrzegane przez Rzymian jako wybór boskiego patrona, który zapewnia zwycięstwa cesarzowi oraz wychowanie cesarskich dzieci w duchu chrześcijańskim. Jednak oddanie siebie i swego państwa przez Konstantyna w opiekę jedynego Boga samo w sobie miało charakter rewolucyjny. Monoteizm wszak z natury wykluczał inne kulty i choć upłynęło jeszcze kilkadziesiąt lat, nim chrześcijaństwo oficjalnie stało się religią państwową w Imperium Romanum, to było to konsekwencją wyboru dokonanego przez Konstantyna