Miejski wymiar rozwoju – nowe instrumenty: Zintegrowane Inwestycje Terytorialne

Miasta – jako przestrzenie kumulacji zarówno potencjałów, jak i wyzwań rozwojowych – od dawna stanowią przedmiot zainteresowania Komisji Europejskiej. Zmiany priorytetów rozwojowych, doświadczenia związane z wdrażaniem kolejnych okresów programowania, jak również ewolucja zasad funkcjonowania samych organizmów miejskich skutkowały wprowadzaniem kolejnych dedykowanych instrumentów. Punktem wyjścia dla dotychczas stosowanych inicjatyw (URBAN, URBAN II, JESSICA) było założenie, że zdegradowane obszary miast powinny być wyprowadzane z sytuacji kryzysowej poprzez działania zintegrowane i wielopłaszczyznowe, ponieważ występujące problemy społeczne, przestrzenne i gospodarcze wzajemnie się warunkują Okres programowania 2014–2020 ma wnieść nową jakość w planowaniu rozwoju poprzez interwencję na obszarach miejskich. Promowane jest myślenie wykraczające poza granice administracyjne miasta – zakładające synergiczny rozwój całych miejskich obszarów funkcjonalnych. Innowacje organizacyjne dotyczą przede wszystkim określenia minimalnej kwoty zabezpieczonej na „miejski wymiar” polityki spójności, jak również wprowadzenia instrumentu uwzględniającego zależności między zjawiskami zachodzącymi między różnymi samorządami terytorialnymi pozostającymi w strefie oddziaływania danego organizmu miejskiego – Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych (ZIT). Ze względu na specyfikę sieci osadniczej oraz zróżnicowanie systemów terytorialnych sposoby realizacji „wymiaru miejskiego” zostają określone indywidualnie w umowie między Komisją Europejską, krajem członkowskim a jego partnerami we wdrażaniu polityki rozwoju – w przypadku Polski z samorządowymi województwami. Nowe instrumenty rozwojowe wpływają również na polski system prawny. Planowanie przestrzenne na poziomie regionalnym przesuwa się z obszaru zagadnień infrastrukturalnych w kierunku narzędzia prowadzenia polityki rozwoju społecznogospodarczego, w sposób szczególny skupiając się na delimitacji i określaniu kierunków działań dla obszarów problemowych i funkcjonalnych – w tym miejskich. W tle dyskusji nad nowymi mechanizmami, w pełniejszy sposób realizującymi cele rozwojowe, pojawia się jednak szereg pytań dotyczących roli miast wobec otaczających ośrodków i optymalnej polaryzacji potencjałów