Rola pracowni klasztornych w kształtowaniu się polskiego hafciarstwa nowożytnego

The article presents the state of research and the research problems concerning the early modern Polish embroidery and the role of the monastic workshops in its formation. Embroidery was one of the regular occupation in the female congregations. Nuns embroidered for their churches, as well as they took the orders from outside – from male congregations, the higher clergy and the secular customers. Their importance has increased in the 17th century, and in the 18th century nearly all convents dealt with this craft. The preserved embroideries reflect the general stylish trends prevailing in the handicrafts, but they are characterized by greater conservatism. Their level is very varied, from perfect works to very weak and inept ones. Nuns rarely prepared themselves patterns for embroideries, more often they used the services of craftsmen or they were repeating the proven solutions. They certainly used the embroidery pattern books. An important inspiration for them were also patterns of fabrics. While the floral motifs showed high proficiency, in less common figural presentations we often see much incompetence. Vestments decorated with the elaborate symbolic representations are distinguished among them. At this stage of research it seems that the monastic workshops have had a major impact on the prosperity of embroidery in the Republic of Poland and that along with the guilds they developed a certain style and taste. Preserved objects are waiting for being catalogued and for insightful research that let us connect more of them with definite workshops.Artykuł przedstawia stan badań i problemy badawcze dotyczące zagadnienia polskiego hafciarstwa nowożytnego i roli, jaką odegrały w nim pracownie klasztorne. Haftowanie było jednym ze stałych zajęć w zgromadzeniach żeńskich. Siostry haftowały dla swoich kościołów, a także realizowały zamówienia z zewnątrz – dla męskich zakonów i wyższego duchowieństwa oraz dla świeckich zleceniodawców. Ich znaczenie wzrosło w XVII wieku, a w XVIII wieku rzemiosłem tym trudniły się niemal wszystkie zakony. Zachowane hafty odzwierciedlają ogólne tendencje stylowe panujące w rzemiośle, cechuje je jednak większy konserwatyzm. Ich poziom jest bardzo zróżnicowany, od prac perfekcyjnych po słabe i nieudolne. Wzory do haftów siostry rzadko sporządzały same, czasem korzystały z usług mistrzów cechowych, powtarzały także po sobie sprawdzone rozwiązania. Z pewnością korzystały z wzorników hafciarskich. Ważną dla nich inspiracją były ponadto desenie tkanin. O ile w oddaniu motywów roślinno-kwiatowych wykazywały dużą biegłość, to w rzadziej spotykanych przedstawieniach figuralnych mamy często do czynienia z nieporadnością. Wyróżniają się szaty liturgiczne ozdobione rozbudowanymi przedstawieniami symbolicznymi. Na tym etapie badań wydaje się, że warsztaty klasztorne miały duży wpływ na rozkwit hafciarstwa w Rzeczypospolitej i że wraz z warsztatami cechowymi kształtowały pewien styl i gust. Zachowane zabytki czekają na skatalogowanie i wnikliwe badania, które być może pozwolą na połączenie większej ich liczby z konkretnymi warsztatami