Pokojowa ekspansja języka angielskiego w Europie. Narzędzie integracji czy nowe oblicze cichej kolonizacji?

The paper serves as an invitation to rethink the global growth of English. It refers to the benefits and adverse effects associated with the English language expansion in Europe, in historical, political and cultural contexts. The findings of the paper are framed by the optics of social pedagogy, critical theory and post-colonial thought. The analysis includes issues of expansion of the English language in Europe, reflected in the policy of „English as the second language” and „English as the foreign language”. Statistical data on the teaching of English in European countries is presented. Furthermore, the discussion draws on the phenomenon of English language hegemony amongst foreign languages in Europe and the specialization of English for business, science, medicine and new technologies. The emergence of so-called „Pidgin English” is discussed, along with the subtle acquisition of Esperanto’s mission by the English language, which was to find a common language for integration and communication between different nations. The paper stresses that the English language may be viewed as a tool of colonization, from a position of power and privilege, but at the same time becomes appropriated and re-colonized by the subjects of its civilizing mission, in an act of resistance and repossession of the participatory and empowered role of the subordinated entities of its impact. The leitmotif of the paper can be summarized by a question to what extent knowledge of English or the lack of such knowledge may increasingly become a significant field of social exclusion / inclusion, linked to social, cultural and economic capital of individuals from different social strata.Rozważania dotyczą korzyści i negatywnych zjawisk towarzyszących ekspansji języka angielskiego w Europie w kontekście historycznym, politycznym, kulturowym i społecznym w optyce pedagogiki społecznej, teorii krytycznej i myśli post-kolonialnej. Wieloaspektowe spojrzenie na zagadnienie ekspansji języka angielskiego w Europie obejmuje przykłady polityki „English as the second language” i „English as the foreign language”, przytoczone zostają dane statystyczne dotyczące nauczania języka angielskiego w krajach europejskich. Omówione zostaje zjawisko hegemonii języka angielskiego wśród języków obcych w Europie, specjalizacji języka angielskiego na potrzeby biznesu, nauki, medycyny czy nowych technologii. Przywołany zostaje fenomen tzw. „Pidgin English” i przejęcie integracyjno-komunikacyjnej misji uwspólnienia języka komunikacji międzynarodowej przez angielski, uzurpowanej sobie przez Esperanto. Poruszona zostaje teza, że język angielski jest pewnego rodzaju narzędziem kolonizacji, z pozycji władzy i uprzywilejowania, lecz równocześnie jest zawłaszczany i re-kolonizowany przez kraje poddane jego misji cywilizacyjnej, w akcie oporu i odzyskania sprawczej roli przez podmioty podporządkowane jego oddziaływaniu. Motywem przewodnim zawartych w tekście analiz są rozważania nad tym, na ile znajomość języka angielskiego lub jej brak staje się coraz istotniejszym polem ekskluzji/inkluzji społecznej, powiązanej w znaczącym stopniu z kapitałem społecznym, kulturowym i ekonomicznym jednostek z różnych warstw społecznych