Realization of the pension insurances function in relation to labour market changes

Podstawową funkcją systemu emerytalnego jest, co do zasady, zabezpieczenie ubezpieczonych przed ubóstwem na starość oraz najlepsze możliwe zrównanie dochodów w produkcyjnym i poprodukcyjnym okresie życia jednostki. Dotychczas funkcja ta była realizowana dzięki gwarancjom państwa, wspartym na zasadzie solidaryzmu. Przemiany demograficzne, transformacja rynku pracy (odejście w latach 90. od zasady pełnego zatrudnienia), zmniejszenie wpływów ze składek do Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz wzrastające transfery środków publicznych, służące realizacji zobowiązań systemu, zwłaszcza wobec emerytów, stanowiły podstawowe przesłanki do przeprowadzenia reformy ubezpieczeń społecznych w Polsce. Zmiany objęły przede wszystkim system emerytalny, jako podstawowe źródło generowania kosztów. Głównym celem reformy było wskazanie innego niż budżet państwa źródła finansowania świadczeń. Reforma systemu emerytalnego z 1999 r. zapoczątkowała wycofywanie się państwa z jego funkcji społecznych w zakresie ubezpieczeń społecznych. Zreformowany system, oparty o zdefiniowaną składkę, przeniósł, w znacznej mierze, odpowiedzialność za zagwarantowanie dochodów na starość na samych ubezpieczonych. Przezorność jednostki i zdolność planowania przyszłości stały się podstawą zreformowanego systemu, a przyszłe świadczenie zostało silnie uzależnione od jak najdłuższych okresów odprowadzania składek oraz jak najkrótszego okresu pobierania świadczenia w przyszłości. Wobec obecnej i prognozowanej sytuacji demograficznej Polski oraz konsekwencji, jakie dla przyszłych emerytów niesie obecny rynek pracy (okresowe lub długotrwałe bezrobocie oraz coraz powszechniejsze formy zatrudnienia niestanowiące tytułu do ubezpieczenia społecznego, tj. niedające prawa do emerytury w przyszłości), nie jest oczywiste, że zreformowany system jest przygotowany do realizacji swojej podstawowej funkcji – zabezpieczenia emerytów przed ubóstwem.The basic role of a pension system is, as a rule, to protect against poverty in old age and to equalize income at working age and post-working age in the best possible way. So far, this role has been fulfilled thanks to state guarantees based on the principle of solidarity. Demographic changes, transformation of the labour market (the departure from the rule of full employment), the decrease of funds, covered by social security contributions, in the Social Security Fund and the increasing transfers of public funds in order to fulfil the obligations of the system were the main reasons for a social security reform in Poland. These changes have been mainly related to the pension system as a primary source of costs. The main aim of the reform was to find a source of financing pensions other than from the state budget. The reform of the pension system (1999) initiated a withdrawal of the state from its social functions in the area of social security. The reformed system, based on a defined contribution, moved the responsibility for guaranteeing income in old age to individuals themselves. The forethought and ability to plan for the future became the basis of the reformed system and future pensions are highly dependent on the longest possible period of contribution and the shortest possible period of collection in the future. Considering the current and expected demographic situation in Poland and the current labour market’s consequences for future pensioners (temporary or long-term unemployment and the increasing prevalence of contracts which do not constitute entitlements to social security and do not constitute an entitlement to a pension in the future) it is far from clear whether the reformed system is prepared to fulfill its basic role – to protect pensioners against poverty