Polish Penal Law and Ethical Issues Relating to Transplantation

Celem niniejszej publikacji jest skatalogowanie obecnych problemów etycznych związanych z transplantacją i skonfrontowanie ich z przepisami prawnokarnymi, z których wywieść można normy zakazujące określonego zachowania odnośnie do przeszczepów. Punktem wyjścia do przyjętej analizy jest uwzględnienie podstawowych zasad etycznych wymaganych tak w procesie leczenia w ogólności, jak i w transplantologii w szczególności (zasadę szacunku dla autonomii, nieuszkodzenia, dobroczynienia i sprawiedliwości). Podjęty został problem dopuszczalności samej transplantologii, jej przesłanek i warunków, a przede wszystkim – komercjalizacji organów przeznaczonych do przeszczepów. Transplantacja w polskim systemie prawnym została uregulowana ustawą z 2005 r. o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów. Ustawa ta jest swoistego rodzaju polską odpowiedzią na wątpliwości i dylematy związane z transplantacją. W tym świetle szczególnego znaczenia nabierają przepisy karne, wprowadzające odpowiedzialność za przestępstwa związane z przeszczepami. Warto przy tym zauważyć, że kryminalizacja odpłatnych czynności związanych z transplantacją ma dość zawiłą i specyficzną historię. Wiąże się ona ze zmienną oceną społecznej szkodliwości czynów zabronionych, co już budzić musi pewne kontrowersje. Wątpliwości budzi też przedmiot ochrony niektórych typizacji, a także zakres kryminalizacji.The purpose of this publication is to systematize the present ethical problems relating to transplantation and to confront them with penal legislation, from which norms prohibiting certain types of conduct with regard to transplantations may be derived. The starting point for the analysis is a consideration of the fundamental ethical values required both in the treatment process as such and in transplantation in particular (principle of respect for autonomy, nonmaleficence, benevolence, and justice). Therefore, the problem of admissibility of transplantology as such must be touched upon, along with its tenets and preconditions and, most importantly, with commercialization of the organs intended for transplantation. In the Polish legal system, transplantation is regulated by the 2005 Act on the Removal, Storage and Transplantation of Cells, Tissues and Organs. The Act is a specific Polish response to the doubts and dilemmas relating to transplantation. In this context, special significance attaches to the penal provisions which impose liability for transplantation-related crimes. It is noteworthy that criminalization of paid activities relating to transplantation has a rather complex and specific history. It follows from the evolving evaluation of the social harmfulness of prohibited acts, which in itself gives rise to certain controversies. There are also doubts as regards the object of protection of some crime definitions and the scope of criminalization